W ostatnim czasie spotkać się można z praktyką ustawodawczą, która sprowadza się do zmiany kilkunastu aktów prawnych w jednej ustawie. Taka ustawa najczęściej określana jest zbiorczą nazwą nawiązującą do założonego celu wprowadzanych zmian. Szeroko rozumiane „ułatwianie prowadzenia działalności gospodarczej” czy „usuwanie ograniczeń w biznesie”, często sprowadza się jednak do nałożenia nowych obowiązków na przedsiębiorców. Przykładem takiej praktyki może być ustawa z dnia 19 lipca 2019 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia zatorów płatniczych. Ustawa, której zasadnicza część weszła w życie z dniem 1 stycznia 2020 r., wprowadziła zmiany w wielu ważnych aktach prawnych.

Nowe obowiązki tzw. „dużych przedsiębiorców”

Analizowany akt prawny zmienia w istotny sposób ustawę o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, która określa szczególne uprawnienia wierzyciela i obowiązki dłużnika w związku z terminami zapłaty w transakcjach handlowych. Odnosi się ona przede wszystkim do zapłaty należności w zakresie umów między przedsiębiorcami, których przedmiotem jest odpłatna dostawa towaru lub odpłatne świadczenie usługi.

Każdy przedsiębiorca powinien zweryfikować, czy nie kwalifikuje się do grupy tzw. „dużych przedsiębiorców” w rozumieniu powołanej powyżej ustawy. Jest to ważne, ponieważ dłużnik będący dużym przedsiębiorcą musi złożyć drugiej stronie transakcji handlowej oświadczenie o posiadaniu takiego statusu. Oświadczenie składa się w formie, w jakiej jest zawierana transakcja handlowa, najpóźniej w momencie jej zawarcia. Naruszenie tego obowiązku może prowadzić do nałożenia grzywny.

Wyższe odsetki oraz rekompensaty

Ponadto zmieniona ustawa określa maksymalne terminy zapłaty w przypadku transakcji handlowych, w tym z udziałem dużych przedsiębiorców. Kierując się interesem przedsiębiorców, wspomniane terminy zostały skrócone.

W przypadku określenia zbyt długich terminów zapłaty w umowie, wierzyciel uzyskał możliwość odstąpienia od umowy albo jej wypowiedzenia. Niezależnie od tego, wierzyciel nadal może domagać się zapłaty odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych. Przedmiotowe odsetki podwyższono, aby dłużnikom nie opłacało się wydłużać terminów zapłaty. W przypadku transakcji handlowych, w których dłużnikiem nie jest podmiot publiczny będący podmiotem leczniczym, od 1 stycznia 2020 r. są one równe sumie stopy referencyjnej NBP i dziesięciu punktów procentowych.

Zwiększono także wysokość rekompensaty za koszty odzyskiwania należności, która przysługuje wierzycielowi, niezależnie od uprawnienia do naliczenia odsetek. Powołana rekompensata należna od dłużnika stanowi równowartość kwoty:

• 40 euro – gdy wartość świadczenia pieniężnego nie przekracza 5.000 zł;
• 70 euro – gdy wartość świadczenia pieniężnego jest wyższa niż 5.000 zł, ale niższa niż 50.000 zł;
• 100 euro – gdy wartość świadczenia pieniężnego jest równa lub wyższa od 50.000 zł.

Nowe obowiązki sprawozdawcze

Na podatkowe grupy kapitałowe oraz przedsiębiorców przekraczających określony w ustawie próg przychodowy, nałożono obowiązek przekazywania sprawozdania o stosowanych w poprzednim roku kalendarzowym terminach zapłaty w transakcjach handlowych. Takie sprawozdanie przekazywane jest ministrowi właściwemu do spraw gospodarki, w terminie do dnia 31 stycznia każdego roku.

Ustawodawca wprowadza także nowe postępowanie, które może być podjęte wobec przedsiębiorców nadmiernie opóźniających się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych. Prowadzi je Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Może być ono wszczęte w przypadku, gdy w okresie 3 kolejnych miesięcy suma wartości świadczeń pieniężnych niespełnionych oraz spełnionych po terminie przez dany podmiot wynosi co najmniej 2.000.000 zł. W przypadku stwierdzenia nadmiernego opóźniania się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych może dojść do nałożenia administracyjnej kary pieniężnej.

Inne ważne zmiany

W przypadku transakcji handlowych łatwiej będzie uzyskać sądowy nakaz zapłaty. W powyższym zakresie uproszczono także procedurę uzyskiwania zabezpieczenia w toku postępowania cywilnego. Wprowadzono rozwiązania pozwalające na rozliczenie zaległości przy zapłacie podatku dochodowego od osób prawnych oraz od osób fizycznych.

Naruszenie zasad realizacji transakcji handlowych, w tym nieuzasadnione wydłużanie terminów zapłaty za dostarczone towary lub wykonane usługi, stanowi także czyn nieuczciwej konkurencji – w rozumieniu ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.

Wnioski

Omówiona ustawa w założeniu zmierza do wyeliminowania zjawiska, jakim jest nadmierne opóźnianie się przedsiębiorców ze spełnianiem świadczeń pieniężnych. Niestety, wrzuca ona wszystkich przedsiębiorców „do jednego worka”. Niezależnie od tego, czy przedsiębiorca wcześniej płacił swoje zobowiązania terminowo, czy też przyczyniał się do powstawania zatorów płatniczych, teraz musi on realizować dodatkowe obowiązki.

Autorem artykułu jest dr nauk prawnych, Marcin Borkowski – radca prawny w GWW.