Legalizacja pobytu obywateli Ukrainy w Polsce

W obliczu nowej sytuacji wielu Ukraińców zastanawia się, jak zalegalizować swój pobyt w Polsce. W ostatnim czasie wprowadzono dużo zmian w tej materii, dlatego poniżej przedstawiamy najnowszy stan prawny i porównujemy go z już istniejącymi regulacjami.

Zgodnie z przepisami specustawy z 12 marca 2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (Dz.U. poz. 583 ze zm.) legalizacja pobytu będzie miała zastosowanie do:

• obywateli Ukrainy, którzy przybyli do Polski z Ukrainy w związku z działaniami wojennymi prowadzonymi na terytorium Ukrainy;
• obywateli Ukrainy, którzy posiadają Kartę Polaka i wraz z najbliższą rodziną przybyli do Polski z powodu działań wojennych, oraz
• osób nieposiadających obywatelstwa Ukrainy, ale będących małżonkiem obywatela Ukrainy, o ile osoby te przybyły do Polski bezpośrednio z terytorium Ukrainy w związku z działaniami wojennymi prowadzonymi w Ukrainie.

Jeżeli ww. osoby wjechały legalnie na terytorium Polski 24 lutego 2022 r. lub później i deklarują zamiar pozostania w Polsce, to ich pobyt uznaje się za legalny w okresie 18 miesięcy, licząc od 24 lutego 2022 r.

Powyższe nie będzie mieć zastosowania do obywateli Ukrainy, którzy posiadają:

• zezwolenie na pobyt stały,
• zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej,
• zezwolenie na pobyt czasowy,
• status uchodźcy,
• ochronę uzupełniającą,
• zgodę na pobyt tolerowany

oraz którzy:

• złożyli w Polsce wnioski o udzielenie ochrony międzynarodowej (lub taki wniosek został złożony w ich imieniu),
• zadeklarowali zamiar złożenia wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej w Polsce lub których takie deklaracje zamiaru dotyczą.

Z chwilą kiedy obywatel Ukrainy wycofa wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej lub deklarację o zamiarze złożenia wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej, przepisy specustawy, w tym przepis uprawniający do legalnego pobytu w Polsce przez okres 18 miesięcy, licząc od 24 lutego 2022 r., znajdą zastosowanie do tego obywatela Ukrainy.

Obywatele Ukrainy, których wjazd do Polski nie został zarejestrowany przez komendanta Straży Granicznej, powinni złożyć wniosek o nadanie numeru PESEL w dowolnym organie wykonawczym gminy w Polsce. Na tej podstawie komendant Straży Granicznej zarejestruje wjazd obywatela Ukrainy do Polski. Wniosek należy złożyć w terminie 60 dni od dnia wjazdu na terytorium Polski.

Przedłużenie pobytu

Jeżeli obywatele Ukrainy, do których mają zastosowanie przepisy specustawy, będą chcieli przedłużyć swój legalny pobyt w Polsce po upływie 18 miesięcy, licząc od 24 lutego 2022 r., powinni złożyć wniosek o zezwolenie na pobyt czasowy na okres 3 lat. Wniosek można złożyć po upływie co najmniej 9 miesięcy od dnia przybycia do Polski, nie później jednak niż w terminie 18 miesięcy od 24 lutego 2022 r. Wniosek składa się do wojewody w województwie, na którego terenie obywatel Ukrainy mieszka w chwili, kiedy składa dotyczący go wniosek.

Wyjazd obywatela Ukrainy z Polski na okres powyżej 1 miesiąca pozbawia go uprawnienia do legalnego pobytu w Polsce w okresie 18 miesięcy, licząc od 24 lutego 2022 r.

W przypadku obywateli Ukrainy, którzy są wyłączeni spod przepisów specustawy, zastosowanie znajdą zasady ogólne dotyczące m.in. uzyskiwania zezwoleń na pobyt czasowy.

Czy korzystniejsze jest ubieganie się o status uchodźcy przez obywatela Ukrainy na podstawie ustawy o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium RP, czy specustawy z 12 marca 2022 r.?

Biorąc pod uwagę zakres przesłanek, jakie należy spełnić, aby uzyskać status uchodźcy na gruncie ustawy o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium RP, należy stwierdzić, że jest on znacznie szerszy i podlega ocenie, czy rzeczywiście zachodzą okoliczności do nadania takiego statusu, natomiast sama procedura jest znacznie bardziej skomplikowana. Załatwienie sprawy dotyczącej udzielenia statusu uchodźcy lub ochrony uzupełniającej następuje w terminie 6 miesięcy. Cudzoziemcowi, któremu nadaje się status uchodźcy, wydaje się dokument podróży przewidziany w konwencji genewskiej¹ ważny przez 2 lata od dnia wydania i kartę pobytu ważną przez 3 lata od dnia wydania. Procedura przewiduje również możliwość pozbawienia takiego statusu.

Z kolei uzyskanie statusu na podstawie specustawy z 12 marca jest znacznie łatwiejsze – wystarczy posiadanie obywatelstwa ukraińskiego oraz legalne przybycie na terytorium RP z Ukrainy (w związku z działaniami wojennymi) od 24 lutego 2022 r. do dnia określonego na podstawie rozporządzenia. Pobyt na tym terytorium uznaje się za legalny w okresie 18 miesięcy, licząc od 24 lutego 2022 r. Po upływie 9 miesięcy ci, których pobyt uznano za legalny, mogą ubiegać się o zezwolenie na pobyt czasowy na okres 3 lat. Należy oczywiście mieć na uwadze, kto jest wyłączony spod postanowień specustawy (opisane wyżej).

Zgodnie z przepisami specustawy obywatele Ukrainy, którzy złożyli wnioski o status uchodźców lub deklaracje, że chcą taki wniosek złożyć, mogą się z tego wycofać. Jeśli to zrobią, zostaną objęci przepisami specustawy.

Uprawnienia, które przysługują obywatelom Ukrainy na gruncie specustawy z 12 marca 2022 r., to m.in: jednorazowe świadczenie pieniężne (ustawa o udzielaniu cudzoziemcom ochrony wprowadza takie świadczenie fakultatywnie), bezpłatna pomoc psychologiczna, pomoc żywnościowa, środki skierowane do obywateli Ukrainy z niepełnosprawnością, opieka medyczna, opieka szkolna nad dziećmi, przyznanie warunkowego prawa wykonywania zawodu lekarza albo warunkowego prawa wykonywania zawodu lekarza dentysty, pielęgniarki lub położnej, nadanie numeru PESEL czy uzyskanie dostępu do profilu zaufanego.

Jak widać, ustawa zawiera znane już formy pomocy, jak np. pomoc psychologiczną z ustawy o udzielaniu cudzoziemcom ochrony. Katalog form pomocy został jednak znacząco poszerzony o dodatkowe świadczenia.

.

Przeczytany przez Państwa artykuł stanowi część pełnego opracowania dotyczącego 7 najczęściej pojawiających się pytań w związku z uchodźcami z Ukrainy w Polsce. Opracowanie dostępne jest w całości po kliknięciu >tutaj<.

¹ Konwencja dotycząca statusu uchodźców, sporządzona w Genewie 28 lipca 1951 r. (Dz.U. 1991 Nr 119 poz. 515).