Metody zgłaszania lotów dronem

Świat dronów w Polsce na początku sierpnia br. zawrzał od informacji, że aplikacja mobilna DroneRadar przestała działać, a planowany lot dronem trzeba zgłaszać e-mailowo na skrzynkę Polskiej Agencji Żeglugi Powietrznej. Czy od strony prawnej faktycznie przepisy pozwalają jedynie na takie rozwiązanie?

Rynek dronów regulowany przez UE

Na początku należy zaznaczyć, że prawo dotyczące dronów (produkcji, obrotu, eksploatacji itd.) tworzone jest w znacznej większości na poziomie unijnym, a organem odpowiedzialnym za egzekucję tych regulacji jest w Polsce Prezes Urzędu Lotnictwa Cywilnego i podległa mu Polska Agencja Żeglugi Powietrznej (PAŻP)^[1].

Tak oto pod względem wspomnianej na początku niezręcznej sytuacji najbardziej interesować powinno droniarzy rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2019/947 z 24 maja 2019 r. w sprawie przepisów i procedur dotyczących eksploatacji bezzałogowych statków powietrznych. Ustanawia ono szczegółowe przepisy dotyczące eksploatacji systemów bezzałogowych statków powietrznych^[2] i dotyczące personelu, w tym pilotów bezzałogowych statków powietrznych, oraz organizacji zaangażowanych w operacje wykonywane z ich użyciem.

Kategorie operacji BSP

Dla porządku warto przypomnieć, że operacje bezzałogowymi statkami powietrznymi podzielone są na trzy główne kategorie: otwartą, szczególną i certyfikowaną. Kategorie te mają charakter wyłączny, a ich rozróżnienie opiera się na kryterium ryzyka. Na podstawie rozporządzeń Prezes ULC ma bowiem za zadanie kontrolować operatorów SBSP^[3], którzy z kolei wykazują, jaki poziom ryzyka wiąże się z ich lotami. W omawianej sytuacji interesować nas będzie kategoria otwarta, ponieważ to o podjęciu operacji w jej kategorii wystarczające jest jedynie poinformowanie o tym PAŻP.

Obowiązek informowania o locie

Sam pomysł, by informować organy, które sprawują kontrolę nad ruchem powietrznym, o zamiarze latania dronem w kategorii otwartej najpierw pojawił się właśnie we wspomnianym rozporządzeniu. Rozporządzenie to wprawdzie kategorycznie nie nakazało, aby każdą operację zgłaszać służbom ruchu lotniczego, ale możliwość taką przewidziało, pozostawiając ostateczną decyzję o wprowadzeniu takiego nakazu państwom członkowskim. Na taką normę kompetencyjną przede wszystkim składa się art. 15 ust. 1 lit. a rozporządzenia 2019/947, który stanowi, że „[…] ze względów bezpieczeństwa, ochrony, prywatności lub względów środowiskowych państwa członkowskie mogą […] wymagać spełnienia szczególnych warunków w odniesieniu do niektórych lub wszystkich operacji z użyciem systemów bezzałogowych statków powietrznych bądź wymagać uzyskania uprzedniego zezwolenia na lot w odniesieniu do niektórych lub wszystkich operacji z użyciem systemów bezzałogowych statków powietrznych”.

Polska zdecydowała się skorzystać z tej kompetencji, dlatego wprowadziła wymóg informowania PAŻP o lokalizacji i czasie lotów w następujących aktach prawa powszechnie obowiązującego:

• pkt 4.1 ppkt 11 załącznika nr 6 do rozporządzenia Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z 26 marca 2013 r. w sprawie wyłączenia zastosowania niektórych przepisów ustawy – Prawo lotnicze do niektórych rodzajów statków powietrznych oraz określenia warunków i wymagań dotyczących używania tych statków (Dz.U. z 2019 r. poz. 1497);
• 15zzzzl ust. 1 ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. z 2023 r. poz. 1327 ze zm.).

Co ciekawe, na swoich stronach internetowych PAŻP informuje, że podstawą do egzekwowania tego obowiązku jest pkt 2.2 ppkt 1 załącznika nr 1 do wytycznych nr 15/2023 Prezesa ULC z 1 czerwca 2023 r. w sprawie sposobów wykonywania operacji przy użyciu systemów bezzałogowych statków powietrznych w związku z wejściem w życie przepisów rozporządzenia wykonawczego Komisji (UE) nr 2019/947 z 24 maja 2019 r. w sprawie przepisów i procedur dotyczących eksploatacji bezzałogowych statków powietrznych (Dz.Urz.ULC z 2023 r. poz. 39). Należy jednak wziąć pod uwagę, że wytyczne Prezesa ULC nie stanowią źródła prawa, na którego podstawie można byłoby ograniczać wolność poruszania się w przestrzeni powietrznej (art. 87 ust. 1 Konstytucji RP). Niemniej podane wcześniej podstawy z ustawy i rozporządzenia są wystarczające do wprowadzenia przedmiotowego obowiązku.

Jak zgłaszać?

W tym miejscu dochodzimy do sedna problemu: rozporządzenie 2019/947 nie przewiduje specjalnych wymagań dotyczących zgłaszania operacji BSP, pozostawiając zarówno decyzję o wdrożeniu takich wymagań, jak i o sposobie takiego zgłaszania państwom członkowskim.

Wspomniany wyżej przepis tzw. ustawy covidowej brzmi natomiast następująco:

„W okresie obowiązywania ustawy operacje z użyciem systemów bezzałogowych statków powietrznych mogą być realizowane po poinformowaniu Polskiej Agencji Żeglugi Powietrznej o zamiarze wykonania lotu za pośrednictwem systemu teleinformatycznego, określonego przez Polską Agencję Żeglugi Powietrznej”.

Ustawa nie precyzuje, o jaki system chodzi, pozostawiając Polskiej Agencji Żeglugi Powietrznej swobodę w określeniu sposobu, w jaki operator BSP ma poinformować Agencję o zamiarze wykonania operacji. W zasadzie jedynym ograniczeniem wyrażonym w podanym przepisie jest wymóg, by informacja taka była nadesłana za pomocą systemu teleinformatycznego, tak jak gdyby w realiach zgłaszania operacji BSP ktoś planował informować o tym Agencję listownie bądź przez gołębia pocztowego. Nadmienić jedynie wypada, że również w rozporządzeniu oraz wytycznych Prezesa ULC zawarto niemal identycznie zredagowany przepis.

Podane skąpe wytyczne powodują zatem, że to PAŻP na swojej stronie internetowej na bieżąco informuje, jaki sposób zgłaszania lotów uznaje. Tak oto od początku funkcjonowania powyższych przepisów (do niedawna obowiązywało starsze rozporządzenie unijne i odpowiednie do nich wytyczne Prezesa ULC, jednak pozostające w tej kwestii niezmienne) PAŻP nie opracowała żadnego kanału komunikacyjnego, żadnego systemu teleinformatycznego, który byłby specjalnie przeznaczony do łatwego zgłaszania lotów BSP w kategorii otwartej. Pierwszym sposobem zaproponowanym przez Agencję była właśnie droga mailowo-telefoniczna. Później, około 3 lata temu PAŻP zaczęła przyjmować zgłoszenia lotów przez aplikację DroneRadar, która stworzona została przez prywatną firmę prowadzoną przez miłośników dronów. Od tego czasu organ nie podzielił się żadnym własnym programem, a gdy na początku sierpnia br. DroneRadar przestał działać, w PAŻP zadecydowano o powrocie do komunikacji przez mail i telefon oraz przypomniano, że ścieżką zgłaszania problemów jest oficjalna grupa na Facebooku pn. PansaUTM – integrating drones while keeping the sky safe.

A co z PansaUTM?

Trzeba wspomnieć, że w maju 2020 r. PAŻP złożyła oświadczenie, którego mocą przejęła wszystkie przysługujące właścicielowi (Hawk-e sp. z o.o.) autorskie prawa majątkowe do systemu UTM. Taką możliwość dawał PAŻP ówczesny art. 15zzzl ust. 5 ustawy covidowej. System ten służy do dzisiaj Agencji do koordynacji i zarządzania lotami BSP, zaś do sierpnia był połączony z aplikacją DroneRadar. Pozostaje zatem liczyć, że Agencja rozwinie posiadany przez siebie system tak, żeby mógł on również przyjmować zgłoszenia tak jak DroneRadar.

W czasie publikacji niniejszego artykułu PAŻP poinformowała, że pracuje nad wdrożeniem własnej aplikacji mobilnej, która kompleksowo będzie łączyła funkcjonalności poprzedniego DroneRadar i istniejące platformy Agencji^[4]. W tzw. międzyczasie zaś Agencja udostępniła możliwość zgłaszania operacji przez specjalną stronę internetową^[5]. Być może więc szumna awaria przyczyni się wkrótce do powstania nowej, pełniejszej platformy.

Podsumowanie

Czy Agencja ma prawo do takiego ustalania sposobu zgłaszania operacji BSP w kategorii otwartej? Na to wygląda. Przepisy dają w tym zakresie dużą swobodę organowi, który swoją infrastrukturę dla dronów dopiero tworzy. Piloci BSP muszą natomiast dostosować się do wytycznych organu, skoro rozporządzenie 2019/947 w sekcji UAS.SPEC.060 pkt 2 lit. d nakazuje im, by przed rozpoczęciem operacji z użyciem BSP zapewnili, „aby informacje o operacji udostępniono odpowiedniej jednostce służb ruchu lotniczego (ATS), innym użytkownikom przestrzeni powietrznej i odpowiednim zainteresowanym stronom zgodnie z wymogami zezwolenia na operację lub warunkami opublikowanymi przez państwo członkowskie w odniesieniu do strefy geograficznej operacji zgodnie z art. 15”.

Odpowiadając zaś na pytanie ze wstępu, trzeba zaznaczyć, że przepisy pozwalają wykorzystać jakikolwiek system teleinformatyczny, który wskaże Agencja, w tym także e-mail czy telefon.

[1] Agencja na co dzień posługuje się także skrótowcem PANSA, którego rozwinięciem jest angielskie tłumaczenie nazwy tego organu, czyli Polish Air Navigation Services Agency.

[2] W artykule zamiennie posługujemy się pojęciami: drony, bezzałogowe statki powietrzne, BSP.

[3] SBSP – system bezzałogowych statków powietrznych, czyli bezzałogowy statek powietrzny i wyposażenie do zdalnego sterowania tym statkiem.

[4] PAŻP pracuje nad nową aplikacją mobilną do koordynacji lotów BSP, PAŻP, 12.10.2023, dostępne on-line: https://www.pansa.pl/pazp-pracuje-nad-nowa-aplikacja-mobilna-do-koordynacji-lotow-bsp/.

[5] Komunikat PAŻP ws. trwającej awarii aplikacji DroneRadar, PAŻP, 27.09.2023, dostępne on-line: https://www.pansa.pl/komunikat-pazp-ws-trwajacej-awarii-aplikacji-droneradar/?fbclid=IwAR2AXCItaDz13d2jTlFgQRV8cFv_5fstnlX5roRmyToLlBpKcuz2Y12ScAk_aem_AXUVXTudQYAFNO62rUlC1fwXIykaFLG8gQ5TfLCDnVpjn1uqq4p5SclsA1Rs1OSCtVs.