Osiągnięcie przez inwestora sukcesu na międzynarodowym rynku kapitałowym wymaga nie tylko głębokiej wiedzy ekonomicznej, ale także zrozumienia złożonego krajobrazu regulacyjnego. Uwzględnienie kontekstu prawnego – zwłaszcza zaś: podatkowego – transakcji pozwoli uniknąć ryzyka skutkującego nieefektywnością danej inwestycji. W prezentowanym artykule omawiamy – na przykładach amerykańskiego estate tax i specyfiki chińskiego prawa spółek – możliwe obszary ryzyka związanego z inwestycjami w zagraniczne papiery wartościowe.

Inwestycje na zagranicznych rynkach kapitałowych – szanse i ryzyka

W dobie globalizacji rynków kapitałowych inwestowanie w zagraniczne papiery wartościowe staje się coraz popularniejsze. Perspektywa dywersyfikacji portfela, dostępu do dynamicznych gospodarek czy udziału we wzroście zagranicznych spółek kusi zarówno doświadczonych inwestorów, jak i osoby dopiero wkraczające na ścieżkę pomnażania majątku. Za pozorną prostotą transakcji kryją się jednak złożone ryzyka prawne, podatkowe i regulacyjne, które mogą znacząco wpłynąć na końcowy wynik inwestycji, a nawet doprowadzić do utraty części kapitału. W tym artykule przyjrzymy się tym aspektom inwestycji na zagranicznych rynkach kapitałowych, które – naszym zdaniem – w sposób szczególny wskazują na konieczność dokładnej analizy środowiska regulacyjnego jeszcze przed podjęciem decyzji o alokacji środków na konkretnym rynku.

Amerykański podatek spadkowy (estate tax): niewidzialna granica dla międzynarodowych portfeli

Jednym z najczęściej pomijanych problemów związanych z inwestowaniem w aktywa amerykańskie jest estate tax, czyli federalny podatek od spadków i darowizn. Podatek ten obowiązuje nie tylko obywateli USA, ale także zagranicznych inwestorów posiadających akcje lub ETF-y (exchange traded funds) notowane na giełdach w Stanach Zjednoczonych. Zgodnie z obecnymi regulacjami wartość aktywów przekraczająca 60 000 USD podlega progresywnemu opodatkowaniu, które może sięgać nawet 40%!

Wspomniany model opodatkowania może poważnie ograniczyć skuteczność długoterminowych strategii inwestycyjnych. Nietrudno bowiem wyobrazić sobie sytuację, w której polski inwestor przez dziesięciolecia buduje portfel wart 500 000 USD w akcjach spółek z indeksu S&P 500. Śmierć inwestora uruchamia procedurę poboru podatku od kwoty przekraczającej wspomniany próg, co skutkuje koniecznością zapłaty ponad 176 000 USD na rzecz amerykańskiego fiskusa.

Podatek spadkowy w USA – formularz 706-NA, minimalizacja ryzyka

W kontekście opodatkowania amerykańskim podatkiem spadkowym inwestycji w papiery wartościowe należy też wspomnieć o dodatkowym obciążeniu o charakterze administracyjnym. Jest nim obowiązek samodzielnego zgłoszenia aktywów przez formularz 706-NA, co wymaga zaawansowanej wiedzy o międzynarodowych regulacjach podatkowych.

Przykładowe strategie minimalizacji ryzyka związanego z amerykańskim estate tax to korzystanie z:

• joint accounts (wspólnych rachunków małżeńskich), które podwajają próg wolny od podatku;
• instrumentów europejskiego rynku kapitałowego umożliwiających ekspozycję na rynek amerykański (np. fundusze ETF notowane w Londynie lub we Frankfurcie).

Paradoks chińskiego rynku akcji: zagraniczny inwestor i własność bez kontroli

Specyfika chińskiego systemu politycznego, w którym dynamice gospodarczego rozwoju i dużej skali zagranicznych inwestycji towarzyszy ścisła kontrola polityczna, sprawia, że wyzwanie dla inwestorów decydujących się na zaangażowane w tamtejszym rynku kapitałowym staje się niejednoznacznością statusu prawnego akcji (przynajmniej na tle zachodniej kultury prawnej). Paradoksalnie, nabywając udziały w chińskich spółkach przez instrumenty typu ADR (american depositary receipts) lub H Shares na giełdzie w Hongkongu, inwestorzy często nie posiadają pełni praw wynikających z tradycyjnej własności akcji.

Mechanizm ten ilustruje przypadek Alibaba Group, gdzie zagraniczni inwestorzy nabywają certyfikaty depozytowe odzwierciedlające wartość akcji, lecz pozbawione prawa głosu na walnych zgromadzeniach. Taka struktura pozwala chińskim władzom utrzymać kontrolę nad strategicznymi sektorami gospodarki, jednocześnie pozyskując kapitał zagraniczny. Ryzyko systemowe ujawniło się w 2021 r. podczas restrukturyzacji Ant Group, gdzie regulacje obowiązujące w ChRL skutecznie uniemożliwiły zagranicznym udziałowcom wpływ na kluczowe decyzje biznesowe.

Obraz ten dodatkowo komplikują częste zmiany w chińskim prawie korporacyjnym (spółek handlowych). Wprowadzane pod pretekstem „bezpieczeństwa narodowego” restrykcje mogą z dnia na dzień ograniczać prawa mniejszościowych udziałowców, nakładać obowiązek przekazywania danych wrażliwych lokalnym organom, a w skrajnych przypadkach – umożliwiać przymusowe wykupy akcji po zaniżonych wycenach.

Wędrówka w podatkowym labiryncie: podatek u źródła (WHT), umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania

Zagadnieniem, o którym wielu inwestorów, zwłaszcza początkujących, często zapomina, jest złożoność rozliczeń podatkowych związanych z zagranicznymi inwestycjami kapitałowymi. Polscy rezydenci podatkowi muszą brać pod uwagę w szczególności

• podatek u źródła pobierany w kraju emitenta papieru wartościowego;
• zobowiązania wynikające z polskiego systemu podatkowego;
• zapisy umów o unikaniu podwójnego opodatkowania.

Przyjrzyjmy się zatem praktycznej stronie tego problemu na przykładzie opodatkowania inwestycji amerykańskich.

US Source Income i W-8BEN – opodatkowanie amerykańskich dywidend

Dywidenda z amerykańskich akcji podlega zgodnie z amerykańskim prawem 30% podatkowi od źródła, który można jednak obniżyć do 15% dzięki wypełnieniu formularza W-8BEN. Jednakże zgodnie z polskimi przepisami dochód ten podlega dodatkowemu opodatkowaniu, z możliwością odliczenia zapłaconego w USA podatku – ale wyłącznie do wysokości należnego w Polsce zobowiązania. W praktyce oznacza to konieczność prowadzenia skomplikowanych kalkulacji dla każdej transakcji, szczególnie gdy inwestor posiada aktywa w wielu jurysdykcjach.

Sytuację komplikują także różnice w traktowaniu poszczególnych instrumentów. Zyski kapitałowe z ETF-ów mogą podlegać innym zasadom niż dywidendy z akcji, a transakcje walutowe – osobnej kategoryzacji. Błąd w klasyfikacji przychodu grozi nie tylko karami finansowymi, ale też koniecznością czasochłonnych korekt rozliczeń za poprzednie lata.

Zamiast podsumowania: podatkowa żegluga po wodach międzynarodowych rynków kapitałowych

Omówione przez nas obszary ryzyka stanowią jedynie przykłady zagadnień, na które powinni zwrócić uwagę inwestorzy lokujący środki na zagranicznych rynkach kapitałowych. Niezależnie jednak od rynku, na których inwestujemy, i wybranych instrumentów finansowych warto pamiętać o:

• stałym monitorowaniu zmian prawnych w krajach, w których inwestujemy;
• unikaniu nadmiernej koncentracji na pojedynczych rynkach;
• współpracy z profesjonalnymi doradcami podatkowymi specjalizującymi się w międzynarodowym prawie podatkowym.

W erze cyfrowych platform brokerskich, które umożliwiają inwestowanie na dowolnym rynku świata kilkoma kliknięciami, łatwo zapomnieć o złożonościach prawnych i podatkowych stojących za pozornie prostymi transakcjami. Jak pokazują omówione przypadki, sukces w międzynarodowych inwestycjach wymaga nie tylko znakomitej znajomości rynków finansowych, ale także zrozumienia złożonego krajobrazu regulacyjnego.