Lokaty walutowe postrzegane są jako jeden z bezpieczniejszych instrumentów inwestowania – i to mimo występującego w nim ryzyka różnic kursowych. Nieprzypadkowo zatem budzą one zainteresowanie fundacji rodzinnych. Orzeczenie WSA w Krakowie (sygn. akt I SA/Kr 935/24) skłania jednak do ostrożnego (przynajmniej w kontekście podatkowym) podejścia do posługiwania się przez fundacje rodzinne lokatami w walutach obcych.

Różnice kursowe u podatników CIT

W jednym z niedawnych alertów eksperci kancelarii GWW sygnalizowali orzeczenie NSA dotyczące rozliczenia różnic kursowych przez podatnika CIT: https://gww.pl/wsteczna-korekta-oswiadczenia-o-wyborze-metody-rozliczenia-roznic-kursowych-istotny-wyrok-nsa/. W prezentowanym artykule problematyka różnic kursowych zostanie omówiona na tle orzeczenia Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie (sygn. akt I SA/Kr 935/24).

Przedmiotem rozpoznania sądu w omawianym wyroku jest kwalifikacja prawna przychodów z różnic kursowych pochodzących z lokat walutowych, sprowadzająca się do ustalenia, czy przychody z różnic kursowych należy rozpatrywać w kategoriach działalności gospodarczej fundacji rodzinnej, czy też zwykłego zarządu majątkiem prywatnym. Wynik tych rozważań ma implikować sposób opodatkowania owych przychodów. Batalia sądowa jest istotna, ponieważ wynik rozważań może wskazywać na opodatkowanie różnic kursowych sankcyjną 25-procentową stawką CIT albo z zastosowaniem zwolnienia z opodatkowania podatkiem dochodowym.

Dozwolony zakres działalności fundacji rodzinnej

Przypomnimy, że kluczowe znaczenie dla opodatkowania fundacji rodzinnej ma określenie dozwolonego zakresu jej działalności. Fundacja rodzinna korzysta bowiem ze zwolnienia z CIT – na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 25 ustawy o CIT – tylko o tyle, o ile nie wykracza poza dozwolony zakres działalności fundacji rodzinnej, statuowany w art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 2026 r. o fundacji rodzinnej:

1. Fundacja rodzinna może wykonywać działalność gospodarczą w rozumieniu art. 3 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców (Dz.U. z 2023 r. poz. 221) tylko w zakresie:

1)     zbywania mienia, o ile mienie to nie zostało nabyte wyłącznie w celu dalszego zbycia;

2)     najmu, dzierżawy lub udostępniania mienia do korzystania na innej podstawie;

3)     przystępowania do spółek handlowych, funduszy inwestycyjnych, spółdzielni oraz podmiotów o podobnym charakterze, mających swoją siedzibę w kraju albo za granicą, a także uczestnictwa w tych spółkach, funduszach, spółdzielniach oraz podmiotach;

4)     nabywania i zbywania papierów wartościowych, instrumentów pochodnych i praw o podobnym charakterze;

5)     udzielania pożyczek:

a)           spółkom kapitałowym, w których fundacja rodzinna posiada udziały albo akcje,

b)           spółkom osobowym, w których fundacja rodzinna uczestniczy jako wspólnik,

c)           beneficjentom;

6)     obrotu zagranicznymi środkami płatniczymi należącymi do fundacji rodzinnej w celu dokonywania płatności związanych z działalnością fundacji rodzinnej;

7)     produkcji przetworzonych w sposób inny niż przemysłowy produktów roślinnych i zwierzęcych, z wyjątkiem przetworzonych produktów roślinnych i zwierzęcych uzyskanych w ramach prowadzonych działów specjalnych produkcji rolnej oraz produktów opodatkowanych podatkiem akcyzowym, o ile ilość produktów roślinnych lub zwierzęcych pochodzących z własnej uprawy, hodowli lub chowu, użytych do produkcji danego produktu stanowi co najmniej 50% tego produktu;

8)    gospodarki leśnej.

Dochody fundacji rodzinnej niemieszczące się w tym katalogu podlegają opodatkowaniu sankcyjną stawką CIT – 25%.

Choć ten kazuistycznie zredagowany przepis wydaje się precyzyjny, problem dozwolonej działalności gospodarczej fundacji rodzinnej wielokrotnie angażował organy podatkowe i sądy administracyjne. O sprawach tych regularnie piszemy na naszym blogu Lexplorers (na przykład w kontekście inwestycji w zagraniczne fundusze inwestycyjne: https://lexplorers.pl/czy-fundacja-rodzinna-moze-inwestowac-w-luksemburskie-fundusze/).

Waluty w fundacji rodzinnej – lokaty bankowe i dozwolony zakres działalności

Z wnioskiem o wydanie interpretacji indywidualnej (0111-KDIB1-2.4010.382.2024.1.ANK) wystąpiła polska fundacja rodzinna. Aby zapewnić efektywne gospodarowanie środkami pieniężnymi, fundacja rodzinna planowała otwierać rachunki bankowych lokat terminowych i wnosić na nie środki pieniężne w polskich złotych lub w walutach obcych. W związku z tymi czynnościami może pojawiać się konieczność wymiany (sprzedaży) walut. Oczywistą cechą takich transakcji – czego wnioskująca o wydanie interpretacji fundacja była świadoma – jest występowanie ryzyka różnic kursowych; możliwe jest też osiąganie przychodu z takich różnic.

Fundacja rodzinna wywodziła, że nie można uznawać zamiany środków pieniężnych z jednej waluty na inną walutę „wyłącznie w celu i na potrzeby zakładania przez fundację bankowych lokat terminowych” za wykonywane w ramach działalności gospodarczej w rozumieniu art. 3 ustawy Prawo przedsiębiorców. Jak stanowi powołany przepis, działalnością gospodarczą jest zorganizowana działalność zarobkowa, wykonywana we własnym imieniu i w sposób ciągły. Sprzedaż walut w związku z zakładaniem rachunków lokat bankowych nie spełnia zaś – zdaniem fundacji – kryterium „zorganizowania”, a zatem mieści się w granicach zwykłego zarządu własnym majątkiem, a nie – prowadzenia działalności gospodarczej.

Obrót walutami w fundacji rodzinnej – tylko na potrzeby płatności

Ciekawy – choć niekorzystny dla fundacji rodzinnej – tok rozumowania przyjął Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, który uznał stanowisko podatnika za nieprawidłowe. Dyrektor KIS za punkt wyjścia przyjął cel fundacji rodzinnej, którym ma być gromadzenie i zabezpieczenie majątku. Spekulacja walutami, zdaniem organu, wiąże się z istotnym ryzykiem gospodarczym. Z tego też powodu organ – dość arbitralnie – ocenił, że jedynym dopuszczalnym powodem dokonywania takich transakcji jest przeprowadzanie ich w celu dokonania płatności związanych z działalnością fundacji (co zostało wprost wskazane w ustawie o fundacji rodzinnej). Organu nie przekonały także argumenty wnioskodawcy o braku „zorganizowanego” charakteru operacji sprzedaży walut. Przeciwko stanowisku fundacji przemawiałby bowiem fakt, że już sam wybór podmiotu, w którym waluty zostaną sprzedane, i wykorzystywanych do tego narzędzi świadczy o „zorganizowanym” charakterze transakcji.

Spekulacyjny obrót walutami – nie dla fundacji rodzinnej (orzeczenie WSA)

Złożoną przez fundacje rodzinną skargę na interpretację indywidualną oddalił WSA w Krakowie. W ustnym uzasadnieniu WSA podniósł, że „działalność fundacji, która ma zabezpieczać majątek, bo taki jest cel fundacji, nie może być nakierowana na działania czy to spekulacyjne, czy działania, które mogą ten majątek pomniejszyć. Oczywiście, istnienie dodatnich czy ujemnych różnic kursowych jest pewnym ryzykiem związanym z lokowaniem środków w walucie obcej, zakładając jednak, że tutaj dojdzie do powstania przychodu, to ten przychód jest opodatkowany”. Z uzasadnienia pisemnego nie dowiadujemy się wiele więcej, lecz pewne w ocenie sądu jest to, że przychody z tytułu dodatnich różnic kursowych, powstałych w związku z zamianą środków pieniężnych z jednej waluty na inną walutę dokonywaną wyłącznie w celu i na potrzeby zakładania przez stronę skarżącą bankowych lokat terminowych nie są zwolnione z podatku na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 25 u.p.d.o.p.

Na tym stwierdzeniu sąd poprzestaje. Wynika z niego, że WSA nie uznaje przychodów z różnic kursowych za osiągnięte w ramach zwykłego zarządu majątkiem prywatnym fundacji rodzinnej, lecz kwalifikuje taki przychód jako osiągnięty w ramach działalności gospodarczej fundacji rodzinnej. Nie precyzuje przy tym kwestii, czy osiągane przychody z różnić kursowych mieszczą się w granicach działalności dopuszczalnej. Z dotychczas wyrażanego stanowiska WSA oraz fiskusa wynika, że nie.

W konsekwencji, kierując się argumentacją zaprezentowaną przez WSA, w związku z tym, że przychody z różnic kursowych pochodzących z lokat walutowych osiągane przez fundacje rodzinną nie mieszczą się w granicach działalności ustawowo dopuszczalnej – należy stosować sankcyjną stawkę podatku CIT wynoszącą 25% podstawy opodatkowania.

Lokaty walutowe fundacji rodzinnej i wealth management

Fundacja rodzinna jest – jak dowodzimy: https://lexplorers.pl/jak-ustrukturyzowac-wealth-management/ – słusznie uznawana za efektywny instrument zabezpieczenia i pomnażania majątku, zwłaszcza w perspektywie sukcesji rodzinnego biznesu. Wskutek jednak specyficznej regulacji modelu jej działalności oraz opodatkowania przy prowadzeniu jej spraw warto korzystać ze wsparcia profesjonalnego doradcy.