Trybunał Sprawiedliwości UE kolejny raz uznał, że konieczność natychmiastowej zapłaty podatku od niezrealizowanych zysków jest niezgodna z przepisami unijnymi. W dniu 26 lutego 2019 roku zapadł wyrok w sprawie niemieckiego obywatela, który przeniósł się do Szwajcarii. W związku ze zmianą miejsca zamieszkania, został na niego nałożony podatek od niezrealizowanych zysków przez niemieckie organy podatkowe. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej jednoznacznie orzekł, że żądanie natychmiastowej zapłaty nałożonego podatku godzi w prawo unijne gwarantujące swobodę przedsiębiorczości. Powstaje pytanie jaki wpływ będzie miał wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w sprawie niemieckiego obywatela na polski exit tax.

Nowa danina – exit tax

W 2019 roku do polskich przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych (PIT) oraz podatku dochodowym od osób prawnych (CIT), wprowadzono tzw. podatek od wyjścia (ang. exit tax). Nastąpiło to w konsekwencji implementacji przez państwa członkowskie dyrektywy Rady (UE) 2016/1164 z 2016 r., wprowadzającej przepisy mające na celu przeciwdziałanie praktykom unikania opodatkowania, tzw. dyrektywy ATAD.

Podatek ten obejmuje nie tyle realnie osiągnięty dochód, ile hipotetyczne zyski z kapitału – stąd też nazywany jest podatkiem od niezrealizowanych zysków. Danina obejmuje zarówno przedsiębiorców, jak i osoby fizyczne, które mogłyby wypracować dochód w Polsce, ale przenoszą aktywa do innego państwa lub dokonują zmiany rezydencji podatkowej.

Zasadnicza stawka podatku wynosi 19 %, a w szczególnych przypadkach 3%.

Należy zapłacić od ręki

We wspomnianym wyroku TSUE z dnia 26 lutego 2019 roku  (sprawa C-581/17), stan faktyczny dotyczył obywatela Niemiec, który zarządzał spółką prawa szwajcarskiego i posiadał 50% jej udziałów. W 2011 roku Martin postanowił, że zmieni swoje miejsce zamieszkania i przeprowadzi się z Niemiec do Szwajcarii. W następstwie tego, urząd skarbowy w Niemczech nałożył na niego podatek za niezrealizowany zysk kapitałowy – exit tax, który należy zapłacić natychmiast. W konsekwencji do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej wpłynęło pytanie prejudycjalne w sprawie Martina, dotyczące opodatkowania go podatkiem od wyjścia.

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej, odpowiadając na zadane pytanie nie miał wątpliwości, że natychmiastowa zapłata podatku od niezrealizowanych zysków, czyli przed zbyciem udziałów w spółce, bez możliwości odroczenia zapłaty, narusza prawo unijne i stawia podatnika w mniej korzystnym położeniu. Zdaniem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, exit tax nałożony na niemieckiego obywatela różnicuje jego sytuację względem innych niemieckich podatników, którzy zachowują miejsce zamieszkania w Niemczech i są zobowiązani do zapłaty podatku dopiero w momencie, gdy zyski zostaną zrealizowane.

Zarówno rzecznik generalny Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej w swojej opinii, jak i skład orzekający w powyższej sprawie stwierdzili, że natychmiastowa zapłata podatku od niezrealizowanych zysków jest nieproporcjonalna do celu, niekorzystnie wpływa na płynność finansową i uderza w zasadę swobody przedsiębiorczości.

Nie jest to pierwsze orzeczenie TSUE dotyczące kwestii exit tax. Trybunał wypowiadał się już podobnie w sprawach dotyczących innych państw członkowskich np. C-371/10, C-646/15 czy C-9/02.

TSUE w swoich orzeczeniach nie kwestionuje podatku exit tax co do zasady, ale wymusza wprowadzenie bardziej racjonalnego mechanizmu opodatkowania, np. poprzez odroczenie zapłaty podatku, rozłożenie go na raty czy możliwość przedstawienia stosownego zabezpieczenia. TSUE proponuje mechanizmy, które nie utrudniają obywatelom państw Unii Europejskiej korzystania ze swobody przedsiębiorczości, ale które gwarantują jednocześnie prawidłowe funkcjonowanie rynku wewnętrznego Unii Europejskiej.

Skarga na polski exit tax

Przepisy implementujące exit tax do polskiego porządku prawnego zostały wprowadzone bardzo szybko, bo już z początkiem 2019 r. Termin przewidziany przez Dyrektywę ATAD upływa dopiero w 2020 roku. Pomijając pytanie, czy potrzebny był taki pośpiech, warto się zastanowić, jaki wpływ na już funkcjonujące przepisy ma wyrok TSUE w sprawie niemieckiego obywatela.

W oparciu o wspomniane orzecznictwo TSUE i jego argumentację, 12 marca 2019 roku Krajowa Rada Doradców Podatkowych (KRDP) wystosowała skargę do Komisji Europejskiej na polski exit tax.

KRDP w swojej skardze wykazała niezgodność zaimplementowanych przepisów z unijną dyrektywą ATAD oraz podstawowymi zasadami, na których oparte jest funkcjonowanie Unii Europejskiej (tj. swoboda przedsiębiorczości, przepływu osób i kapitału). KRDP zakwestionowała między innymi kwestię objęcia exit taxem osób fizycznych, podkreślając, iż stanowi to utrudnianie polskiemu obywatelowi osiedlania się w innym unijnym państwie członkowskim poprzez obciążenie go obowiązkiem natychmiastowej zapłaty podatku w momencie przeniesienia miejsca zamieszkania, a także utrudnianie podatnikowi podjęcie działalności gospodarczej na terenie innego państwa członkowskiego.

Jeżeli  Komisja formalnie zajmie się sprawą i TSUE potwierdzi, że doszło do naruszenia prawa UE, Polska będzie musiała podjąć działania w celu usunięcia tego naruszenia. Zatem po raz kolejny pozostaje nam czekać z zapartym tchem na wieści z Brukseli.

Autorkami artykułu są: Aldona Leszczyńska-Mikulska – radca prawny z GWW oraz Katarzyna Wojsiat – prawnik z GWW.