W ostatnich latach zdrowie psychiczne zyskuje coraz większe znaczenie, również w kontekście zawodowym. Liczba zwolnień lekarskich związanych z zaburzeniami psychicznymi, takimi jak depresja, nerwice czy reakcje na stres systematycznie rośnie, co stanowi istotne wyzwanie zarówno dla pracodawców, jak i pracowników.

Według danych ZUS w 2023 roku liczba takich zwolnień wzrosła o 8,7% w porównaniu do roku poprzedniego, co przełożyło się na ponad 1,4 miliona zaświadczeń i 26 milionów dni absencji. Tego rodzaju problemy wpływają nie tylko na stan zdrowotny pracowników, ale również na funkcjonowanie organizacji, prowadząc do konieczności zapewniania zastępstw, zwiększonej rotacji kadr oraz spadku efektywności pracy.

Obowiązki pracodawcy związane z ochroną zdrowia psychicznego pracowników

Kodeks pracy nakłada pośrednio na pracodawców obowiązki związane z ochroną zdrowia psychicznego pracowników. Należą do nich:

• zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy,
• przeciwdziałanie mobbingowi i dyskryminacji w zatrudnieniu,
• przestrzeganie zasad równego traktowania oraz
• kształtowanie w zakładzie pracy zasad współżycia społecznego.

Ponadto pracodawcy są zobowiązani do uwzględniania zagrożeń psychicznych w ocenie ryzyka zawodowego, szczególnie w przypadku zawodów narażonych na wysokie ryzyko stresu, takich jak m.in. kierowcy czy osoby pracujące na wysokościach. Zaniedbanie tych obowiązków może prowadzić do roszczeń ze strony pracowników, a także negatywnie wpływać na atmosferę w pracy i wyniki organizacji.

Jeśli pracodawca zauważy u pracownika symptomy mogące wskazywać na problemy psychiczne, powinien działać w sposób empatyczny i wyważony. Rozmowa z pracownikiem, pozbawiona ocen i sugerowania choroby, ale wyrażająca troskę o jego dobro i dobro zespołu, powinna być pierwszym krokiem. Jeśli istnieją przesłanki wskazujące na zagrożenie zdrowia lub życia pracownika lub jego współpracowników, pracodawca na podstawie art. 229 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy ma prawo skierować go na badania medycyny pracy, bowiem, zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego (wyrok z 18 grudnia 2002 r., sygn. akt I PK 44/02), aktualnym orzeczeniem lekarskim w rozumieniu art. 229 § 4 k.p. jest orzeczenie stwierdzające stan zdrowia pracownika w dacie, w której ma być dopuszczony do pracy. Zachowuje ono aktualność w okresie w nim wymienionym, jednak staje się nieaktualne w przypadku wystąpienia w tym okresie zdarzeń, które mogą wskazywać na zmianę stanu zdrowia pracownika.

Lekarz medycyny pracy na podstawie swoich ustaleń może zalecić dodatkowe konsultacje psychologiczne lub psychiatryczne.

Pracodawcy powinni wdrażać polityki wspierające dobrostan psychiczny pracowników, dostosowane do specyfiki firmy. Istotnym elementem takiego podejścia jest zapewnienie przestrzeni do odreagowania stresu, organizowanie szkoleń z zakresu zarządzania napięciem i konfliktami w zespole, a także przeprowadzanie anonimowych ankiet, które pozwalają monitorować atmosferę i wcześnie reagować na potencjalne problemy. Kluczowe znaczenie mają również polityki przeciwdziałania dyskryminacji i mobbingowi, które budują zaufanie i poczucie bezpieczeństwa.

Dbanie o zdrowie psychiczne w miejscu pracy to nie tylko obowiązek pracodawcy, ale również inwestycja w dobrostan zespołu i efektywność organizacji. Pracodawcy, którzy wdrażają takie rozwiązania, nie tylko budują zaufanie wśród pracowników, ale również minimalizują ryzyko absencji i zwiększają zaangażowanie. Świadome podejście do zdrowia psychicznego w miejscu pracy sprzyja budowaniu zrównoważonego środowiska pracy i osiąganiu długofalowych korzyści.