Opodatkowanie PCC wniesienia aportu nieruchomości do spółki kapitałowej w świetle zasady „stand still” – analiza interpretacji KIS

W praktyce często pojawiają się pytania dotyczące opodatkowania czynności związanych z funkcjonowaniem spółek kapitałowych, w tym z wniesieniem aportów. Szczególnie złożone okazuje się określenie skutków w podatku od czynności cywilnoprawnych (PCC), gdy przedmiotem aportu jest nieruchomość, a transakcja podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług (VAT). Analiza najnowszych interpretacji indywidualnych rzuca światło na ten problem, zwłaszcza w kontekście prawa Unii Europejskiej i zasady „stand still”.

Charakterystyka zagadnienia
Opisywana sytuacja dotyczy spółek kapitałowych, do których wspólnicy wnoszą w drodze aportu nieruchomości gruntowe. Czynność ta wiąże się z podwyższeniem kapitału zakładowego spółki. Kluczowe znaczenie ma fakt, że nieruchomości te pochodzą od czynnych podatników VAT (w rozumieniu ustawy o VAT), a sama transakcja aportu jest dokumentowana fakturą VAT – objętą stawką 23% lub korzystającą ze zwolnienia. Rozliczenia VAT z tego tytułu dokonuje wnoszący aport.

Zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. k) ustawy o PCC, podwyższenie kapitału zakładowego spółki traktowane jest jako zmiana umowy spółki, która podlega PCC według stawki 0,5%. Podstawą opodatkowania jest wartość wkładów powiększających kapitał zakładowy.

Jednakże ustawa o PCC przewiduje określone wyłączenia. Zgodnie z art. 2 pkt 4 tej ustawy, nie podlegają opodatkowaniu czynności cywilnoprawne – inne niż umowa spółki i jej zmiany – jeżeli są opodatkowane VAT lub przynajmniej jedna ze stron czynności jest z VAT zwolniona. Przy dosłownej wykładni tego przepisu, wniesienie aportu nieruchomości do spółki, będące zmianą umowy spółki, nie korzysta z wyłączenia, nawet jeżeli czynność ta podlega VAT.

Problem sprowadza się zatem do pytania: czy wniesienie nieruchomości aportem do spółki kapitałowej, objęte VAT (opodatkowanie lub zwolnienie), powinno podlegać PCC, skoro literalne brzmienie ustawy na to wskazuje, wyłączając zmiany umowy spółki z preferencji podatkowej wynikającej z powiązania z VAT.

Zasada „stand still” a PCC w świetle prawa UE
Sedno problemu leży w prawie unijnym, a konkretnie w zasadzie „stand still”, wynikającej z Dyrektywy Rady 2008/7/WE dotyczącej podatków kapitałowych. Zasada ta ogranicza możliwość nakładania przez państwa członkowskie podatków od gromadzenia kapitału.

„Stand still” oznacza, że jeżeli państwo członkowskie przestało naliczać podatek kapitałowy od danej czynności po 1 stycznia 2006 r., nie może go ponownie wprowadzić. Ponadto, jeżeli dana czynność była opodatkowana 1 lipca 1984 r., a następnie została z podatku zwolniona, nie może być ponownie objęta opodatkowaniem.

Polski PCC w zakresie umów spółek i ich zmian traktowany jest jako odpowiednik unijnego podatku kapitałowego i musi pozostawać w zgodzie z dyrektywą 2008/7/WE.

Do końca 2006 r. obowiązywał w Polsce stan prawny, zgodnie z którym wniesienie aportu do spółki kapitałowej było wyłączone z PCC, o ile czynność ta podlegała VAT – zgodnie z ówczesnym brzmieniem art. 2 pkt 4 ustawy o PCC. Nowelizacje z 1 stycznia 2007 r. oraz 22 kwietnia 2010 r. wyłączyły z preferencji podatkowej zmiany umowy spółki, nawet jeśli wkłady niepieniężne (aports) były objęte VAT.

Sprzeczność z prawem UE i orzecznictwo sądów administracyjnych
W orzecznictwie sądów administracyjnych, w tym Naczelnego Sądu Administracyjnego, wskazano, że nowelizacje przepisów ustawy o PCC naruszyły zasadę „stand still”. Ponowne objęcie PCC zmian umowy spółki w zakresie wkładów niepieniężnych (gdy wcześniej czynność ta była zwolniona z PCC z uwagi na VAT) jest sprzeczne z prawem unijnym.

W konsekwencji, pomimo literalnego brzmienia art. 2 pkt 4 ustawy o PCC, które sugeruje opodatkowanie takich czynności, sądy uznają, że na gruncie prawa unijnego nie może dojść do ponownego opodatkowania wkładów, które wcześniej były zwolnione z PCC ze względu na VAT.

Stanowisko DKIS w interpretacjach indywidualnych
Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, w wydanych interpretacjach indywidualnych, potwierdza powyższe stanowisko. Zwraca uwagę, że mimo że literalnie podwyższenie kapitału zakładowego podlega PCC, to – z uwagi na zasadę „stand still” – wniesienie aportu opodatkowanego VAT (również zwolnionego z VAT) nie może być objęte tym podatkiem.

W analizowanych przypadkach, m.in. interpretacjach: 0111-KDIB2-3.4014.106.2025.1.ASZ oraz 0111-KDIB2-3.4014.359.2024.1.BD, uznano, że wniesienie nieruchomości aportem do spółki kapitałowej, podlegające VAT, korzysta z wyłączenia z PCC. Stanowisko wnioskodawców zostało uznane za prawidłowe.
Co więcej, notariusz sporządzający akt notarialny jako płatnik PCC, stosując bezpośrednio przepisy prawa UE, nie powinien pobierać podatku od czynności wniesienia aportu nieruchomości, jeśli czynność ta podlega VAT.

Podsumowanie
Problem opodatkowania PCC wniesienia aportu nieruchomości do spółki kapitałowej, gdy aport podlega VAT, ujawnia sprzeczność pomiędzy aktualnym brzmieniem art. 2 pkt 4 ustawy o PCC a zasadą „stand still”, wynikającą z prawa unijnego.

Pomimo że polski przepis formalnie wyłącza zmiany umowy spółki z preferencji PCC, prawo unijne oraz jego interpretacja przez sądy administracyjne wskazują jednoznacznie, że takie opodatkowanie narusza przepisy unijne.

W efekcie, czynności wniesienia aportu do spółki kapitałowej – o ile podlegają VAT – są wyłączone z PCC. Potwierdzają to zarówno sądy administracyjne, jak i stanowisko Dyrektora KIS. Dzięki temu podatnicy uzyskują większą pewność prawną co do braku obowiązku podatkowego w PCC przy wnoszeniu wkładów niepieniężnych objętych VAT.

Co warto zrobić w praktyce?
Dla Państwa spółki oznacza to, że wniesienie nieruchomości aportem – jako czynność opodatkowana VAT – nie powoduje obowiązku zapłaty PCC. Ochrona ta wynika bezpośrednio z prawa Unii Europejskiej i ma pierwszeństwo przed sprzecznymi przepisami krajowymi.

Jeśli planują Państwo wniesienie nieruchomości jako wkładu do spółki, warto zwrócić uwagę na prawidłowe udokumentowanie tej transakcji, a w razie potrzeby – rozważyć zabezpieczenie interesu spółki interpretacją indywidualną, czyli:
1. Udokumentuj czynność aportu fakturą VAT – potwierdzając, że wkład niepieniężny podlega opodatkowaniu VAT lub korzysta ze zwolnienia. To kluczowy dowód w przypadku ewentualnego sporu.
2. Zadbaj o interpretację indywidualną (jeśli sprawa dotyczy znacznej wartości aportu) – choć linia interpretacyjna jest obecnie jednolita, w przypadku transakcji o dużej wartości warto rozważyć uzyskanie zabezpieczenia w formie interpretacji.
3. Poinformuj notariusza o zastosowaniu zasady „stand still” – jeśli akt notarialny będzie zawierał elementy zmiany umowy spółki, notariusz jako płatnik PCC powinien być świadomy, że nie należy pobierać podatku, jeśli aport podlega VAT.
4. Unikaj dobrowolnego zapłacenia PCC „na wszelki wypadek” – byłoby to działanie sprzeczne z prawem unijnym, a odzyskanie nadpłaty może okazać się czasochłonne.

W razie potrzeby służymy wsparciem zarówno przy przygotowaniu wniosku o interpretację, jak i przy komunikacji z notariuszem.

Autorzy artykułu: Patrycja Woźniewska, Przemysław Matyja