Choć problematyka AML (Anti-Money Laundering) jest często postrzegana jako zagadnienie, które dotyczy głównie działów compliance w sektorze finansowym, ma ona znaczenie także dla innych uczestników obrotu, w tym osób fizycznych zaangażowanych kapitałowo lub funkcjonalnie w spółkach. W prezentowanym artykule przedstawiamy główne założenia reformy unijnych przepisów regulujących obowiązki przedsiębiorców w zakresie AML.

Nowe rozporządzenie AML: rewolucja czy kontynuacja?

Unijne przepisy regulujące zasady przeciwdziałania praniu brudnych pieniędzy i finansowaniu terroryzmu stały się przedmiotem nowej regulacji, związanej z przyjęciem tzw. pakietu AML. Pakiet ten obejmuje akty prawa wtórnego UE (rozporządzenia i dyrektywy), wśród których szczególne znaczenie ma rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/1624 z 31 maja 2024 r. w sprawie zapobiegania wykorzystywaniu systemu finansowego do prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu. Zmiany w przepisach AML, jakie przynosi wspomniana reforma, będą wywierały wpływ nie tylko na działy odpowiedzialne za compliance w sektorze bankowym, ale także na wielu uczestników obrotu gospodarczego, także osoby fizyczne. Warto przy tym podkreślić, że w nowym systemie unijnych przepisów o AML podstawowym instrumentem regulacyjnym będą rozporządzenia, a zatem akty stosowane bezpośrednio w całej Unii Europejskiej (ma to zapewnić większą spójność ich wykładni).

Jubilerzy jak banki: kto zostanie objęty przepisami nowego rozporządzenia AML?

Regulacje pakietu AML znacząco rozszerzają katalog podmiotów zobowiązanych do przestrzegania przepisów AML. Wraz z rozpoczęciem stosowania rozporządzenia AML grupa „podmiotów zobowiązanych” obejmie nie tylko instytucje finansowe, ale także nowe branże, m.in.:

• dostawców usług w zakresie kryptoaktywów;
• przedsiębiorstwa zajmujące się handlem dobrami luksusowymi, takimi jak biżuteria, drogie zegarki oraz luksusowe samochody;
• zawodowe kluby piłkarskie i agenci piłkarscy,
• pośredników kredytowych hipotecznych i konsumenckich,
• platformy crowdfundingowe;
• niefinansowe holdingi mieszane.

Ocena ryzyka w rozporządzeniu AML

Nowe przepisy dotyczące AML nadal będą wymagały stosowania tzw. podejścia opartego na ryzyku, wprowadzają jednak bardziej ustrukturyzowane ramy jego oceny. Podmioty zobowiązane będą musiały uwzględniać szczegółowo określone czynniki, takie jak zmienne ryzyka wymienione w załącznikach do rozporządzenia, wyniki ocen ryzyka na poziomie Unii Europejskiej i krajowym, informacje przekazywane przez organy nadzoru oraz międzynarodowe instytucje, a także wytyczne nowo powstającego Urzędu ds. Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy (AMLA). Nowe podejście ma na celu ujednolicenie standardów oceny ryzyka i zapewnienie lepszej ochrony przed zagrożeniami związanymi z procederem prania pieniędzy i finansowaniem terroryzmu.

Rozporządzenie AML identyfikacja beneficjentów rzeczywistych

Jednym z kluczowych zmian w obszarze AML będzie doprecyzowanie zasad identyfikacji beneficjentów rzeczywistych. Zgodnie z definicją zawartą w art. 51 rozporządzenia AML beneficjentami rzeczywistymi innych podmiotów prawnych są osoby fizyczne, które:

1. bezpośrednio lub pośrednio posiadają udziały własnościowe w podmiocie o charakterze korporacyjnym lub
2. bezpośrednio lub pośrednio sprawują kontrolę nad podmiotem o charakterze korporacyjnym lub innym podmiotem prawnym poprzez udziały własnościowe lub za pomocą innych środków.

Kontrolę za pomocą innych środków ustala się niezależnie od istnienia i równolegle z istnieniem udziałów własnościowych lub kontroli poprzez udziały własnościowe.

Choć regulacja ta kontynuuje zasady obowiązujące w obecnym stanie prawnym, warto zwrócić uwagę na zmiany, jakie przynosi reforma unijnych przepisów AML. Zmienia się m.in. próg własności – teraz beneficjentem rzeczywistym będzie osoba posiadająca co najmniej 25% udziałów, a nie jak dotychczas – powyżej 25%. Ponadto wprowadzono szczegółowe zasady dotyczące obliczania własności pośredniej: co do zasady własność pośrednia będzie obliczana przez mnożenie udziałów, akcji, praw głosu lub innych udziałów własnościowych posiadanych przez podmioty pośredniczące w łańcuchu podmiotów, w których beneficjent rzeczywisty posiada udziały lub akcje lub prawa głosu, a następnie zsumowanie wyników z tych łańcuchów.

Rozporządzenie dopuszcza jednak obniżenie progu własnościowego dla beneficjenta rzeczywistego. W przypadku podmiotów uznanych (w ramach implementacji przez państwa członkowskie dyrektywy 2024/1640, a od roku 2029 – w drodze aktów delegowanych Komisji Europejskiej) za podmioty wysokiego ryzyka, próg ten może zostać ustalony – co do zasady – na poziomie maksymalnie 15%. Ma to na celu zwiększenie przejrzystości struktur właścicielskich.

Novum rozporządzenia 2024/1624 stanowi sposób określania „kontroli” na potrzeby ustalenia beneficjenta rzeczywistego. W świetle rozporządzenia AML kontrola (rozumiana jako możliwość wywierania, bezpośrednio lub pośrednio, znaczącego wpływu i narzucania odpowiednich decyzji w ramach podmiotu prawnego) nad podmiotem o charakterze korporacyjnym lub innym podmiotem prawnym może być sprawowana poprzez udziały własnościowe lub za pomocą innych środków.

Pranie pieniędzy i płatności gotówkowe: należyta staranność w nowych przepisach AML

Nowe przepisy AML zaostrzają obowiązki związane z procedurami należytej staranności wobec klientów. Obejmują one m.in. obniżenie progu transakcji okazjonalnej wymagającej identyfikacji z 15 000 EUR do 10 000 EUR oraz wprowadzenie obowiązku identyfikacji osób dokonujących transakcji gotówkowych powyżej 3 000 EUR. Wprowadzono także jednolity katalog danych zbieranych o klientach i beneficjentach rzeczywistych, a dostawcy usług kryptoaktywów będą podlegać dodatkowym wymogom dotyczącym przechowywania i analizy danych transakcyjnych.

Kiedy zaczną obowiązywać nowe przepisy AML?

Przepisy będą wdrażane stopniowo, a kluczowe daty dla podmiotów zobowiązanych to:

• 10 lipca 2026 r. – AMLA wyda wytyczne dotyczące oceny ryzyka,
• 10 lipca 2027 r. – główna data rozpoczęcia stosowania rozporządzenia,
• 10 lipca 2029 r. – pełne wdrożenie regulacji dla niektórych podmiotów.

Unijna reforma AML: jak się przygotować?

Choć główna data stosowania przepisów wydaje się odległa, zalecamy już teraz podjęcie działań przygotowawczych, w szczególności w zakresie dostosowania systemów IT i wewnętrznych procedurach, przygotowanie dokumentacji zgodnej z nowymi regulacjami oraz wyznaczenie i przeszkolenie osób odpowiedzialnych za przestrzeganie przepisów AML.

Zmiany te warto potraktować jako okazję do podniesienia poziomu bezpieczeństwa działalności i ochrony przed ryzykiem reputacyjnym związanym z nieumyślnym zaangażowaniem w proceder prania pieniędzy. Osoby fizyczne zaangażowane kapitałowo lub faktycznie w spółkach powinny zaś przyjrzeć się nowym przepisom w kontekście potencjalnego uznania ich za „beneficjentów rzeczywistych” pod rządem nowych przepisów AML.