Skutki niedopełnienia obowiązku zgłoszenia informacji do Rejestru Beneficjentów Rzeczywistych

Już 13 października 2019 r. wejdą w życie przepisy wprowadzające Centralny Rejestr Beneficjentów Rzeczywistych, będący odpowiedzią na implementację unijnej dyrektywy w sprawie zapobiegania wykorzystywaniu systemu finansowego do prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu (pisaliśmy o tym m.in. w artykule „Skutki Panama Papers – czyli Centralny Rejestr Beneficjentów Rzeczywistych rusza niebawem w Polsce„). Spółki prawa handlowego wpisane do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego przed tą datą mają czas na zgłoszenie informacji o swoich beneficjentach rzeczywistych do 13 kwietnia 2020 r. Natomiast pozostałe spółki muszą dokonać tego w terminie 7 dni od wpisu do rejestru przedsiębiorców. Nie można wykluczyć, że gros podmiotów zobowiązanych do zgłaszania informacji zmierzy się z problemem prawidłowej identyfikacji beneficjentów rzeczywistych. Nieterminowe lub nieprawidłowe zgłoszenia mogą wiązać się z konsekwencjami prawnymi.

Administracyjne kary pieniężne

Zgodnie z nowymi przepisami, spółki prawa handlowego, które nie dopełniły obowiązku terminowego zgłoszenia informacji o swoich beneficjentach rzeczywistych, podlegają karze pieniężnej do wysokości 1 mln zł. Innymi słowy, jeżeli informacje nie zostaną zgłoszone do Rejestru w terminie do 13 kwietnia 2020 r. – w przypadku podmiotów wpisanych do rejestru przedsiębiorców przed 13 października 2019 r. – bądź 7 dni od wpisu danej spółki do rejestru przedsiębiorców – jeżeli wpis nastąpi 13 października 2019 r. lub później – na spółkę może zostać nałożona dolegliwa kara pieniężna.

Mając na uwadze, że kara ta ma charakter kary administracyjnej, należy spodziewać się, że wymierzający ją organ, choć działając w ramach uznania administracyjnego, będzie kierował się dyrektywami wskazanymi w Kodeksie postępowania administracyjnego. Z całą pewnością wysokość kary powinna być adekwatna do wagi i okoliczności naruszenia. Jedną z okoliczności, które powinny wpływać na wymiar kary jest m.in. fakt, że spółka jest podmiotem zależnym w międzynarodowej strukturze kapitałowej. W praktyce, osoby reprezentujące taką spółkę mogą mieć problem ze zdobyciem informacji o osobie fizycznej znajdujące się na szczycie struktury i sprawującej nad nią ostateczną kontrolę. W takich sytuacjach trzeba raczej oczekiwać od organu wymierzenia niewielkiej kary. Oczywiście, pod warunkiem, że spółka udowodni brak możliwości uzyskania informacji pomimo zachowania należytej staranności. Nie wykluczone, że organ odstąpi od wymierzenia kary, jeżeli spółka w wyznaczonym terminie powiadomi ministra właściwego do spraw finansów o stwierdzonym naruszeniu prawa i braku możliwości jego usunięcia.

Odpowiedzialność karna

Oprócz nałożenia kary finansowej na spółkę, osoby ją reprezentujące mogą ponieść odpowiedzialność karną za złożenie fałszywego oświadczenia w związku ze zgłoszeniem do Rejestru nieprawdziwych lub nierzetelnych informacji. Związana z tym kara pozbawienia wolności może wynieść od 6 miesięcy do 8 lat. Sąd może jednak (choć nie musi) zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia, jeżeli sprawca dobrowolnie sprostuje fałszywe oświadczenie. Minimalnym warunkiem powstania odpowiedzialności karnej jest wiedza lub przewidywanie przez sprawcę nieprawdziwości lub niekompletności składanych informacji o beneficjentach rzeczywistych i jednocześnie godzenie się z tym stanem. Zatem osoby zgłaszające informacje do Rejestru powinny powstrzymać się od tego w przypadku wątpliwości co do prawdziwości posiadanych danych.

Odpowiedzialność cywilna

Osoby dokonujące zgłoszenia informacji o beneficjentach rzeczywistych i ich aktualizacji ponoszą odpowiedzialność cywilną (deliktową) za szkodę wyrządzoną – także z winy nieumyślnej, w wyniku niedbalstwa – zgłoszeniem do Rejestru nieprawdziwych danych lub ich niezgłoszeniem, chyba że szkoda nastąpiła wskutek siły wyższej albo wyłącznie z winy poszkodowanego lub osoby trzeciej, za którą osoba dokonująca zgłoszenia nie ponosi odpowiedzialności. Chodzi tutaj o szkodę w szerokim znaczeniu tego słowa, a zatem powstanie  uszczerbku o charakterze zarówno majątkowym, jak i niemajątkowym. Przejawem powstania szkody może być np. umieszczenie w Rejestrze – który na chwilę obecną ma być jawny – danych osoby niebędącej w rzeczywistości beneficjentem rzeczywistym danej spółki. Ciężar dowodu wystąpienia przesłanek odpowiedzialności oraz udowodnienia rozmiaru poniesionej szkody spoczywa na poszkodowanym. Niemniej jednak, jeżeli w sprawie o naprawienie szkody sąd uzna, że ścisłe udowodnienie wysokości żądania jest niemożliwe lub nader utrudnione, może w wyroku zasądzić odpowiednią sumę według swej oceny, opartej na rozważeniu wszystkich okoliczności sprawy.

Warto się dobrze przygotować

Lista konsekwencji nieterminowego lub nierzetelnego zgłoszenia informacji do Rejestru powinna już teraz skłonić osoby reprezentujące polskie spółki prawa handlowego do weryfikacji i zdobycia wymaganych informacji o beneficjentach rzeczywistych tych spółek. Choć podmioty zarejestrowane już w rejestrze przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego mają czas na zgłoszenie informacji do kwietnia 2020 r., lepiej już teraz zabezpieczyć się przed możliwymi sankcjami. Może okazać się bowiem, że zdobycie prawdziwych i kompletnych informacji nie będzie takie łatwe, jak się wydaje.

Tomasz Piejak, aplikant adwokacki, Piotr Trzebicki, praktyka doradztwa dla klientów indywidualnych w GWW