Nie budzi wątpliwości fakt, że z odziedziczonego majątku trzeba rozliczyć się w urzędzie skarbowym.  Rozliczenie to polega bądź na zapłacie należnego podatku, bądź tylko na wykazaniu odziedziczonego majątku w przypadku kwalifikowania się do zwolnienia. Polskie przepisy podatkowe w precyzyjny sposób określają terminy rozliczeń w odniesieniu do spadków dziedziczonych pod prawem polskim. Sprawy komplikują się w przypadku dziedziczenia majątku w ramach postępowania spadkowego, podlegającego prawu obcemu i jurysdykcji zagranicznych sądów.  W szczególności, gdy danemu prawu obce są instytucje znane prawu polskiemu. Przykładem jest prawo krajów anglosaskich, takich jak Stany Zjednoczone, czy Wielka Brytania. 

Rozliczenie spadku według polskich przepisów

Na gruncie polskich przepisów podatkowych, obowiązek podatkowy (tj. powinność – choć jeszcze nieskonkretyzowana – rozliczenia się z polskim fiskusem) w przypadku dziedziczenia powstaje z chwilą przyjęcia spadku. Przyjęcie to, w rozumieniu przepisów kodeksu cywilnego, następuje bądź w chwili złożenia przez spadkobiercę oświadczenia o przyjęciu spadku, bądź po upływie sześciu miesięcy od dnia powzięcia przez spadkobiercę wiadomości o nabyciu spadku (o śmierci spadkodawcy).

Jeżeli nabycie spadku – po złożeniu oświadczenia o jego przyjęciu, bądź po upływie terminu na złożenie takiego oświadczenia – nie zostało zgłoszone do opodatkowania właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą sporządzenia pisma stwierdzającego nabycie spadku. Za takie pismo uznaje się w szczególności prawomocne orzeczenie sądu stwierdzające nabycie spadku, bądź notarialny akt poświadczenia dziedziczenia.

W sprawach spadkowych podlegających polskiemu prawu, określenie terminu na rozliczenie się spadkobierców z fiskusem nie powoduje większych problemów. Powinni oni bowiem złożyć właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego zeznanie podatkowe w terminie miesiąca od dnia powstania obowiązku podatkowego, bądź złożyć informację o nabyciu w terminie 6 miesięcy w przypadku dziedziczenia zwolnionego z podatku.

Spadek z zagranicy

Spadkobiercy mogą mieć jednak problem z określeniem momentu powstania obowiązku podatkowego w przypadku odziedziczenia rzeczy znajdujących się za granicą lub praw majątkowych wykonywanych za granicą. W szczególności, jeżeli postępowanie spadkowe podlega prawu obcego państwa i jurysdykcji zagranicznych sądów. Nabycie takich rzeczy lub praw ma swoje konsekwencje w polskim podatku od spadków, jeżeli w chwili otwarcia spadku (tj. śmierci spadkodawcy) spadkobierca ma obywatelstwo polskie lub miejsce stałego pobytu na terytorium Polski.

Szczególnie problematyczne okazuje się dziedziczenie pod prawem krajów anglosaskich, takich jak Stany Zjednoczone, czy Wielka Brytania, któremu obca jest instytucja przyjęcia spadku oraz orzeczenia sądu (lub innego dokumentu) stwierdzającego jego nabycie.

Spadek z USA bądź UK – kiedy powstaje obowiązek podatkowy w Polsce?

W prawie amerykańskim i brytyjskim, w chwili śmierci spadkodawcy powstaje, nieznana polskiemu prawu, masa spadkowa będąca odrębnym bytem prawnym, zaś zarządcą tej masy zostaje wykonawca testamentu. Wykonawca testamentu zobowiązany jest spłacić z masy spadkowej wszystkie długi spadku. Dopiero po zakończeniu tej procedury, wykonawca przekazuje spadkobiercom poszczególne rzeczy, które pozostały w masie spadkowej.

Aktualnie polskie organy podatkowe prezentują jednolite stanowisko, zgodnie z którym w takiej sytuacji momentem powstania obowiązku podatkowego jest faktyczne przeniesienie przez wykonawcę na spadkobiercę – zgodnie z prawem amerykańskim bądź brytyjskim – całości udziału w masie spadkowej przysługującej danemu spadkobiercy (własności wszystkich rzeczy lub praw majątkowych). Konkretną datą będzie dzień przeniesienia ostatniego składnika majątku przypadającego danemu spadkobiercy. W przypadku środków pieniężnych, będzie to – co do zasady – dokonanie przelewu (wpływ środków) na rachunek spadkobiercy. W przypadku zaś nieruchomości, innych rzeczy i praw majątkowych będzie to moment dokonania czynności (prawnych i faktycznych) wymaganych przez prawo danego państwa do efektywnego przeniesienia własności na spadkobiercę.

De lege ferenda

Z jednej strony dobrze, że kwestia dziedziczenia zagranicznych spadków doczekała się na ten moment jednolitego stanowiska organów podatkowych. Z drugiej jednak strony – mając na uwadze, że dziedziczenie zagranicznych spadków nie należy do rzadkości – de lege ferenda należałoby oczekiwać od polskiego ustawodawcy stosownej regulacji w przepisach podatkowych.

Autorami artykułu są Wojciech Jaranowski i Tomasz Piejak, aplikant adwokacki, praktyka doradztwa dla klientów indywidualnych w GWW.