Hurtownik czy detalista? Problemy z weryfikacją statusu kontrahenta na gruncie opłaty cukrowej

Opłata od środków spożywczych – tzw. opłata cukrowa, istnieje w polskim systemie prawnym już od stycznia 2021 r. i nieprzerwanie od tego czasu budzi kontrowersje oraz problemy praktyczne. Jednym z takich problemów jest brak określenia w przepisach prawa, w jaki sposób należy zweryfikować, czy nabywca towaru prowadzi wyłącznie sprzedaż detaliczną/hurtową, czy też sprzedaż o obu tych cechach. Ustalenie tego faktu jest to o tyle istotne, że zależy od niego, kto będzie zobowiązany do uiszczenia opłaty. W ostatnim czasie wojewódzkie sądy administracyjne poruszyły ten problem w wyrokach, których fragmenty warto przytoczyć, ponieważ mogą one przyczynić się w niedalekiej przyszłości do przynajmniej częściowego rozstrzygnięcia kwestii weryfikacji statusu kontrahenta.

Opłata cukrowa, czyli kto ma płacić

Zgodnie z art. 12a ust. 1 Ustawy z 11 września 2015 r. o zdrowiu publicznym (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1956 z późn. zm.) wprowadzanie na rynek krajowy napojów z dodatkiem cukrów będących monosacharydami lub disacharydami oraz środków spożywczych zawierających te substancje, oraz substancji słodzących, jak również kofeiny i tauryny podlega opłacie cukrowej. W myśl ust. 2 tego art. przez wprowadzenie na rynek krajowy należy rozumieć:

1. sprzedaż napojów przez podmioty obowiązane do zapłaty opłaty do pierwszego punktu, w którym jest prowadzona sprzedaż detaliczna;
2. sprzedaż detaliczną napojów przez producenta, zamawiającego napój, podmiot nabywający napoje w ramach wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów lub importera napoju oraz
3. sprzedaż napojów podmiotowi prowadzącemu jednocześnie sprzedaż detaliczną oraz hurtową (w takim przypadku opłatę odprowadza się od wszystkich sprzedanych temu podmiotowi napojów objętych opłatą).

Art. 12d ustawy o zdrowiu publicznym wskazuje, że obowiązek zapłaty opłaty cukrowej spoczywa na osobach fizycznych, prawnych oraz jednostkach organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej będących:

• podmiotem sprzedającym napoje do punktów sprzedaży detalicznej albo prowadzącym sprzedaż detaliczną napojów w przypadku: producenta, podmiotu nabywającego napoje w ramach wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów lub importera napoju;
• zamawiającym, w przypadku gdy skład napoju objętego opłatą stanowi element umowy zawartej przez producenta, a dotyczącej produkcji tego napoju dla zamawiającego (w tym przypadku obowiązek zapłaty opłaty cukrowej ciąży jedynie na zamawiającym, a zamawiający składa do organu właściwego w sprawie opłaty cukrowej zawiadomienie o zawarciu umowy).

Jak wynika z przytoczonych przepisów, ustalenie, czy dany podmiot dokonuje sprzedaży detalicznej czy hurtowej, będzie mieć w niektórych przypadkach kluczowe znaczenie do wskazania podmiotu odpowiedzialnego za zapłacenie opłaty cukrowej. Wobec tego należy zadać sobie pytanie, w jaki sposób poprawnie zweryfikować status naszego kontrahenta, tak aby zagwarantować sobie jak najwyższy stopień bezpieczeństwa przed odpowiedzialnością karnoskarbową.

Potencjalne metody weryfikacji

Z regulacji ustawy o zdrowiu publicznym w żaden sposób nie wynika, w jaki sposób podatnik powinien prawidłowo określać status odbiorcy towaru, tj. czy jest on detalistą czy hurtownikiem. Pytanie w tej kwestii wystosował do Ministra Zdrowia Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców w piśmie z 2 lutego 2021 r., dopytując jednocześnie, czy wystarczające w tym zakresie jest oświadczenia nabywcy towaru i czy wyłączy ono odpowiedzialność podatnika za niepobranie opłaty. Zdaniem rzecznika wobec braku regulacji w tym zakresie dopuszczalne są wszelkie metody potwierdzania, w szczególności zebranie oświadczenia od nabywcy towaru, co ma również stanowić okoliczność wyłączającą odpowiedzialność karnoskarbową za niepobranie opłaty.

W odpowiedzi z 23 lutego 2021 r. na pytanie rzecznika Minister Zdrowia lakonicznie wskazał, że: „W ustawie nie zostało wskazane w jaki sposób ma nastąpić rozpoznanie czy podmiot, do którego sprzedawane są napoje prowadzi sprzedaż detaliczną lub hurtową. Informacje te można ustalić np. na podstawie KRS. W ocenie Ministerstwa Zdrowia, uzyskanie oraz udokumentowanie informacji w tym zakresie, leży po stronie podmiotu zobowiązanego do zapłaty opłaty”[1].

Problem pozostał zatem niewyjaśniony. Poprawne wydaje się rozumowanie rzecznika, że skoro nie została wskazana żadna konkretna metoda, to wszelkie metody weryfikacji są dozwolone.

Kody PKD na ratunek

Groźba odpowiedzialności karnoskarbowej za niepłacenie opłaty cukrowej jest zupełnie realna. Należy się więc zastanowić, jaka metoda weryfikacji kontrahenta zagwarantuje podatnikowi najwyższy poziom bezpieczeństwa. Dobrą metodą weryfikacji statusu kontrahenta jest sprawdzenie, jakie kody PKD zamieścił we wpisie do Krajowego Rejestru Sądowego (KRS) lub Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG). W przypadku obu tych rejestrów informacje wpisane do nich są objęte domniemaniem prawdziwości.

Zgodnie z art. 17 Ustawy z 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 112 z późn. zm.) wpisy do KRS są objęte domniemaniem prawdziwości, a jeżeli dane wpisano do rejestru niezgodnie ze zgłoszeniem podmiotu lub bez tego zgłoszenia, podmiot ten nie może zasłaniać się wobec osoby trzeciej działającej w dobrej wierze zarzutem, że dane te nie są prawdziwe, jeżeli zaniedbał wystąpić niezwłocznie z wnioskiem o sprostowanie, uzupełnienie lub wykreślenie wpisu. Z kolei zgodnie z art. 18 tej ustawy podmiot wpisany do KRS ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną zgłoszeniem do KRS nieprawdziwych danych, jeżeli podlegały obowiązkowi wpisu na jego wniosek, a także niezgłoszeniem danych podlegających obowiązkowi wpisu do KRS w ustawowym terminie, chyba że szkoda nastąpiła wskutek siły wyższej albo wyłącznie z winy poszkodowanego lub osoby trzeciej, za którą nie ponosi odpowiedzialności.

Analogiczne regulacje znajdują się w Ustawie z 6 marca 2018 r. o Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej i Punkcie Informacji dla Przedsiębiorcy (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 541).

W świetle przytoczonych przepisów wydaje się, że sprawdzenie kodów PKD kontrahenta jest najlepszą metodą zbadania jego statusu, co nie oznacza, że z przepisów ustawy o zdrowiu publicznym wynika dla podatnika jakaś „gwarancja bezpieczeństwa”. Przepisy takiej gwarancji nie przewidują, dlatego warto rozszerzyć weryfikację kontrahenta o dodatkowe elementy, np. wspomniane już przez Rzecznika MŚP oświadczenie nabywcy towaru, tak aby uzyskać jak największą pewność co do jego statusu. W tym kontekście nasuwa się pytanie, a co w przypadku gdy oświadczenie nabywcy stoi w sprzeczności z wpisanymi przez niego do KRS/CEIDG kodami PKD.

Co ważniejsze: kod PKD czy oświadczenie kontrahenta?

Nad tak zarysowanym problemem pochylił się WSA w Szczecinie w wyroku z 24 marca 2022 r. sygn. I SA/Sz 995/21, rozpoznając sprawę ze skargi podatnika na interpretację indywidualną, w której Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej odmówił odpowiedzi na pytanie podatnika, czy należy naliczyć opłatę cukrową, gdy w KRS lub CEIDG nabywca hurtowy towaru, który podlega opłacie cukrowej, ma wpisane, że prowadzi sprzedaż detaliczną, ale zgodnie ze złożonym producentowi pisemnym oświadczeniem jej nie prowadzi.

WSA w Szczecinie stwierdził w uzasadnieniu, że wbrew stanowisku Dyrektora KIS pytanie podatnika nie dotyczyło sposobu weryfikacji kontrahenta (hurtownika) w świetle przepisów ustawy o zdrowiu publicznym. Podatnik nie pytał bowiem, w jaki sposób ma weryfikować status kontrahenta, tylko czy w sytuacji, gdy istnieje rozbieżność pomiędzy rodzajem prowadzonej działalności, który kontrahent określił w KRS lub CEIDG, a rzeczywistym rodzajem prowadzonej działalności potwierdzonym przez niego oświadczeniem, należy naliczyć opłatę cukrową. Tym samym pytanie dotyczyło wprost tego, czy w opisanym stanie faktycznym należy opłatę naliczyć.

W innym wyroku dotyczącym opisywanego problemu (wyrok WSA w Poznaniu z 25 stycznia 2022 r. sygn. I SA/Po 881/21) WSA rozpoznawał sprawę ze skargi podatnika na interpretację indywidualną, w której Dyrektor KIS odmówił odpowiedzi na bardzo podobne pytanie podatnika jak w ww. sprawie.

W uzasadnieniu do tego wyroku WSA w Poznaniu podzielił stanowisko skarżącej, stwierdzając, że: „złożony wniosek i przedstawione tam okoliczności oraz zadane pytanie (także po jego przeformułowaniu) dotyczyły sytuacji prawnej skarżącej, a nie spółki B sp. z o.o. [kontrahenta – przyp. autora]. Sąd podkreśla, że zagadnienie sposobu ustalenia statusu tego podmiotu – jako prowadzącego sprzedaż detaliczną, jest przesłanką powstania obowiązku zapłaty opłaty cukrowej przez skarżącą. Nawet jeżeli część okoliczności faktycznych dotyczyła firmy B sp. z o.o., a skarżąca wskazała ten podmiot w pytaniu, to nie oznacza jeszcze, że wniosek dotyczył sytuacji »cudzej«, jak przyjął to organ interpretacyjny”.

Znaczenie wyroków WSA

Obydwa wyroki są nieprawomocne, a więc czekają na rozstrzygnięcie przez Naczelny Sąd Administracyjny. Co istotne, w wypadku wyroki podtrzyma NSA, Dyrektor KIS będzie zobowiązany do wydania interpretacji indywidualnych i odpowiedzi na wskazane powyżej pytania podatników, a to z pewnością przyczyni się do wyjaśnienia kwestii identyfikacji statusu odbiorców. Nie należy się spodziewać, że Dyrektor KIS odpowie wprost i wyczerpująco, w jaki sposób należy weryfikować status nabywcy towarów, bo nie tego dotyczyły pytania podatników. Można jednak zakładać, że wyjaśni, czy w przypadku sprzeczności kodów PKD i oświadczenia nabywcy należy naliczać opłatę cukrową oraz czy wyszczególnienie w KRS danych kodów PKD jest wystarczające do uznania, że dany podmiot prowadzi działalność w zakresie sprzedaży detalicznej lub hurtowej. Już odpowiedź na tak postawione pytania przybliży nas znacznie do rozwiązania problemu. Pozostaje nam zatem czekać, licząc na pozytywne rozstrzygnięcie NSA.

.

[1] Interpunkcja oryginalna.