Ubezpieczenie zdrowotne dla obcokrajowca

W związku z funkcjonującym w Polsce publicznym systemem opieki zdrowotnej ustawodawca w art. 66 Ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1285 z późn. zm.) określił katalog podmiotów, które podlegają obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu. Katalog jest na tyle szeroki, że obowiązkiem objęto zdecydowaną większą pracowników, a oprócz nich m.in. uczniów oraz słuchaczy zakładów kształcenia nauczycieli, duchownych czy osoby prowadzące działalność gospodarczą wraz z osobami z nimi współpracującymi.

Żeby pracownicy uniknęli zbyt wysokich nałożonych na nich obciążeń fiskalnych, ustawodawca umożliwił im objęcie ubezpieczeniem zdrowotnym członków rodziny, którzy nie posiadają tytułu do ubezpieczenia. Z zastrzeżeniem wyjątków zgłoszenie do ubezpieczania zdrowotnego swoich członków rodziny, którzy nie mają innego tytułu do objęcia tym ubezpieczeniem, jest obowiązkowe. Zgłoszenia członków rodziny dokonuje płatnik, którym najczęściej jest pracodawca/zleceniodawca, a w przypadku osób prowadzących jednoosobową działalność gospodarczą – sam zainteresowany.

Zgodnie z art. 5 ustawy za członka rodziny uznaje się:

• dziecko własne, dziecko małżonka, dziecko przysposobione, wnuka albo dziecko obce, dla którego ustanowiono opiekę, albo dziecko obce w ramach rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka, do ukończenia przez nie 18 lat, a jeżeli uczy się dalej w szkole lub zakładzie kształcenia nauczycieli lub odbywa kształcenie w uczelni lub szkole doktorskiej – do ukończenia 26 lat, natomiast jeżeli posiada orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności lub inne traktowane na równi – bez ograniczenia wieku;
• małżonka;
• wstępnych pozostających z ubezpieczonym we wspólnym gospodarstwie domowym.

Członek rodziny może utracić uprawnienia do ubezpieczenia zdrowotnego, gdy nabędzie własny tytuł do ubezpieczenia, czyli np. podejmie pracę w Polsce lub w krajach UE/EFTA, rozpocznie własną działalność gospodarczą, zarejestruje się jako osoba bezrobotna w urzędzie pracy, ukończy szkołę średnią lub wyższą lub zostanie skreślony z listy uczniów lub studentów po ukończeniu 18 lat.

Jednocześnie ustawodawca przewidział wyjątki od zasady podlegania obowiązkowi ubezpieczeniowemu; to odstępstwo dotyczy:

• pracowników tymczasowo oddelegowanych do pracy za granicą,
• pracowników pracujących jednocześnie na terenie kilku państw członkowskich,
• osób pracujących na własny rachunek na terenie kilku państw członkowskich.

Cudzoziemcy – obywatele UE i państw stowarzyszonych

Wobec tego, że art. 66 ustawy nie różnicuje obowiązku ubezpieczeniowego od posiadanego obywatelstwa, obowiązek ten dotyczy również cudzoziemców pracujących na terytorium RP. Podlegają oni obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu na takich samych zasadach jak obywatele polscy, jeżeli wykonują legalnie pracę w Polsce. Polskie regulacje wewnętrzne dotyczące opieki zdrowotnej uzupełniane są aktami prawa międzynarodowego (umowami dwustronnymi), a także aktami prawnymi obowiązującymi w całej Unii Europejskiej, państwach należących do EFTA oraz Szwajcarii. Skutkiem tego sytuacja cudzoziemca, który jest ubezpieczonym obywatelem Unii Europejskiej czy kraju należącego do EFTA lub Szwajcarii, kształtuje się odmiennie w porównaniu z obcokrajowcami z krajów trzecich.

Powyższe regulacje są podstawą do otrzymania Europejskiej Karty Ubezpieczenia Zdrowotnego. EKUZ uprawnia do świadczeń, które stają się niezbędne z przyczyn medycznych w czasie pobytu w innym kraju członkowskim UE/EFTA z uwzględnieniem charakteru tych świadczeń oraz przewidywanego czasu pobytu. Świadczenia niezbędne mają umożliwić ubezpieczonemu kontynuowanie pobytu w warunkach bezpiecznych dla zdrowia oraz zapobiec przymusowemu powrotowi do miejsca zamieszkania przed końcem planowanego pobytu za granicą. Decyzję o tym, czy dane świadczenie jest niezbędne, każdorazowo i wyłącznie podejmuje lekarz.

Świadczenia medyczne, które przysługują cudzoziemcom posiadającym kartę EKUZ, odpowiadają świadczeniom dostępnym na zasadach ogólnych obywatelom RP i na tych samych zasadach. Oznacza to, że jeśli część kosztu świadczenia zdrowotnego pokrywa ubezpieczony, cudzoziemcy posługujący się EKUZ również będą zobowiązani do poniesienia tego kosztu.

Cudzoziemcy – obywatele państw trzecich

W odniesieniu do cudzoziemców niepodlegających regulacjom na poziomie europejskim funkcjonują dodatkowe wymogi prawe. Jednym z nich jest obowiązek, aby posiadać prywatne ubezpieczenie zdrowotne lub posiadać medyczne ubezpieczenie podróżnego w minimalnej wysokości 30 000 euro, ważnego przez okres planowanego pobytu na terytorium RP. Obowiązkowe ubezpieczenie ma stanowić zabezpieczenie potencjalnych kosztów, obejmujących wszelkie wydatki, które mogą wyniknąć podczas pobytu na tym terytorium w związku z koniecznością podróży powrotnej z powodów medycznych, potrzebą pilnej pomocy medycznej, nagłym leczeniem szpitalnym lub ze śmiercią.

Cudzoziemcy, którzy nie są obywatelami Unii Europejskiej, składając wniosek o dobrowolne ubezpieczenie zdrowotne, powinni przedstawić paszport oraz jeden z poniższych dokumentów:

• wizę w celu wykonywania pracy,
• zezwolenie na zamieszkanie na czas oznaczony,
• zezwolenie na osiedlenie się,
• zezwolenie na pobyt rezydenta,
• zgodę na pobyt tolerowany,
• dokument potwierdzający status uchodźcy nadany w Polsce albo korzystanie z ochrony czasowej na jej terytorium.

Jednocześnie, w związku z brakiem ramowych regulacji prawnych, Polska z poszczególnymi krajami zawarła umowy dwustronne, w których zakres możliwości korzystania ze służby zdrowia został indywidualnie uregulowany w każdej z nich.

Polska podpisała umowy międzynarodowe umowy dwustronne z:

• Albanią,
• Bośnią i Hercegowiną,
• Czarnogórą,
• Federacją Rosyjską,
• Republiką Macedonii,
• Serbią,
• Tunezją.

W związku z ty, że nie ma możliwości zbiorczego opisu uprawnień przysługujących w ramach zawartych umów dwustronnych, każdorazowo należy przeanalizować przysługujące nam uprawnienia.

Konkluzja

Obowiązek ubezpieczeniowy w Polsce w równym stopniu dotyczy obywateli, jak również cudzoziemców przebywających okresowo lub na stałe na terytorium RP. Charakter pobytu oraz miejsce pochodzenia obcokrajowca mają jednak istotne znacznie w określeniu sposobu wypełnienia owego obowiązku. Cudzoziemcy będący obywatelami krajów Unii Europejskiej lub krajów stowarzyszonych mogą skorzystać z EKUZ i w przypadku nagłych wypadków medycznych mogą korzystać z polskiego systemu zdrowotnego na zasadach przysługujących obywatelom RP. Obywatele państw trzecich zobowiązani jednak są do posiadania prywatnego ubezpieczenia zdrowotnego, a zakres ich ochrony określać będą zawarte dwustronne umowy międzynarodowego.

Jeśli przed planowanym wyjazdem w celach turystycznych lub biznesowych zapoznamy się z funkcjonującym na danym terytorium systemem przysługujących nam świadczeń, być może nie będzie konieczności wykupu dodatkowego ubezpieczenia zdrowotnego, o ile tylko dany system będzie odpowiadał naszym wymaganiom.