Polska spółka, która planowała wypłacać wynagrodzenie na rzecz zagranicznego podmiotu (fundacji rodzinnej), ustanawiającego zastaw na aktywach finansowych posiadanych w szwajcarskim banku, stanęła przed problemem opodatkowania WHT. Interpretacja indywidualna przyniosła rozstrzygnięcie korzystne dla spółki.

Zabezpieczenie kredytu w prawie szwajcarskim – problem podatku u źródła (WHT)

Podmiotem zagranicznym była fundacja rodzinna zarejestrowana na terenie Lichtensteinu (podmiot powiązany w stosunku do spółki). Fundacja posiadała w banku szwajcarskim konto maklerskie obejmujące akcje, obligacje, instrumenty pochodne oraz jednostki uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych. Przedmiotem zastawu – co dopuszczalne pod rządem prawa szwajcarskiego – miały być nie poszczególne prawa majątkowe, ale ogół aktywów znajdujących się na rachunku maklerskim. Fundacja nie traciła więc prawa do obracania instrumentami finansowymi posiadanymi na rachunku bankowym.

Celem ustanowienia zastawu było zabezpieczenie kredytu, którego na rzecz spółki bank ten udzielił z oprocentowaniem znacznie korzystniejszym niż w przypadku kredytów oferowanych przez polskie banki. Kredyt miała ona przeznaczyć na cele inwestycyjne.

Zastaw na prawach a podatek u źródła – cywilista czyta prawo podatkowe

Warto podkreślić, że od odpowiedzi na pytanie, czy wynagrodzenie za zastaw jest opodatkowane podatkiem u źródła, zależy nie tylko opłacalność takiej transakcji, ale również wykonanie potencjalnych obowiązków płatnika. Obowiązki te ciążyłyby zaś na spółce polskiej, eksponując ją na istotne ryzyko. To ona bowiem – w razie nieprawidłowego zaniechania wpłaty – poniosłaby z tego tytułu odpowiedzialność.

Zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt ustawy o CIT opodatkowaniu podatkiem u źródła według stawki 20% podlegają m.in. przychody z tytułu gwarancji i poręczeń oraz świadczeń o podobnym charakterze.

Z jednej strony zastaw na prawach, podobnie jak gwarancja i poręczenie, są zobowiązaniami umownymi, przenoszącymi odpowiedzialność za zobowiązanie również poza osobę dłużnika, akcesoryjnymi w stosunku do zobowiązania głównego. Z drugiej zaś strony zastaw, podobnie zresztą jak hipoteka, ma charakter typowo rzeczowy, co oznacza, że nie jest istotna osoba mająca wykonać zobowiązanie zamiast dłużnika, ale rzecz (lub prawo majątkowe), która stanowi przedmiot zaspokojenia wierzyciela, jeśli dłużnik nie wykona zobowiązania. Co więcej, w polskim porządku prawnym zalicza się do ograniczonych praw rzeczowych.

O ile definicja poręczenia nie sprawia większych trudności, o tyle analiza instytucji prawnej, jaką jest gwarancją, może stać się źródłem kontrowersji na gruncie prawa podatkowego. Owszem, w przepisach podatkowych spotyka się samo pojęcie „gwarancji”. Gdy jednak bierzemy pod uwagę cały porządek prawny, łatwo spostrzec, że „gwarancją” nazywane są co najmniej 4 różne instytucje (gwarancja przy sprzedaży, gwarancja zapłaty z umowy o roboty budowlane, gwarancja bankowa i gwarancja ubezpieczeniowa – nieuregulowana bezpośrednio przepisami, ale powszechnie stosowana w praktyce).

Stanowisko fiskusa – wynagrodzenie z tytułu zastawu nie podlega WHT

Wobec niejednoznaczności przepisów i braku orzecznictwa wystąpiła o interpretację indywidualną, wskazując na istotne różnice pomiędzy instytucjami wskazanymi przez ustawę o CIT jako opodatkowane podatkiem u źródła a zastawem na prawach.

Dyrektor KIS wydał interpretację indywidualną o sygn. 0111-KBDIB1.-2.4010.559.2023.2.ANK. Zgodził się w niej z oceną spółki, uznając, że wynagrodzenie z tytułu ustanowionego zastawu na prawach nie będzie podlegało opodatkowaniu podatkiem u źródła w Polsce. Polska spółka nie będzie więc płatnikiem. Dyrektor KIS odstąpił od sporządzania uzasadnienia. W konsekwencji należy uznać, że wynagrodzenie za zastaw na prawach wypłacane przez polskiego rezydenta podatkowego nie będzie podlegało w Polsce opodatkowaniu podatkiem u źródła.

Zagraniczne fundacje rodzinne

Ponieważ instytucja fundacji rodzinnej stosunkowo niedawno pojawiła się w polskim porządku normatywnym, powszechną praktyką w obrocie było korzystanie z innych jurysdykcji. Przypadek, który stał się przedmiotem omówionej interpretacji, nie jest bynajmniej odosobniony. Korzystne dla polskiej spółki stanowisko organu interpretacyjnego, jak się wydaje, sprzyja praktyce przyjętej w relacjach biznesowych