Niebieska karta UE (ang. blue card EU) to dokument, który w założeniu ma zachęcić do podjęcia zatrudniania wysoko wykwalifikowanych pracowników spoza Unii Europejskiej, umożliwiając legalne zatrudnienie i pobyt np. w Polsce. Zaletą tej podstawy pobytowej jest przede wszystkim prawo do wykonywania pracy w zawodach wymagających wysokich kwalifikacji bez potrzeby uzyskiwania dodatkowych zezwoleń.

Posiadacze blue card EU mogą korzystać z wielu przywilejów, takich jak większa elastyczność w doborze pracodawcy czy rodzaju umowy bez konieczności modyfikowania decyzji o jej wydaniu, otwarty dostęp do rynku pracy członków rodziny i możliwość „łączenia rodzin”, ułatwienia w ubieganiu o zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego UE.

W sytuacji stałego zapotrzebowania na wykwalifikowanych specjalistów w takich dziedzinach jak informatyka, inżynieria czy medycyna wciąż dziwi niewielkie zainteresowanie pracodawców wnioskowaniem o tę formę zezwolenia dla swoich pracowników.

Niżej postaramy się znaleźć odpowiedź na pytanie, co może być przyczyną braku popularności zezwolenia na pobyt czasowy w celu wykonywania pracy w zawodzie wymagającym wyższych kwalifikacji, a także – omówimy planowane zmiany planowane dla niebieskiej karty w 2025.

Statystyki

Na początek garść statystyk.

Według danych Eurostatu: w 2023 r. kraje Unii Europejskiej wydały ponad 3,7 miliona pierwszych zezwoleń na pobyt dla obywateli spoza UE, co stanowi wzrost o prawie 5% w porównaniu z rokiem poprzednim. Polska wydała 643 tysiące takich zezwoleń, co stanowi 17% wszystkich wydanych w UE, podczas gdy Niemcy wydały 586 tysięcy zezwoleń, czyli 16% ogółu. Oczywiście nie oznacza to, że każda z osób, które otrzymały zezwolenie na pobyt, zasiliła lokalny rynek pracy, daje to jednak pojęcie, o jakich rzędach wielkości mowa.

Natomiast według danych z 2023 r. tylko około 89 tysięcy pracowników spoza Unii Europejskiej otrzymało niebieską kartę UE. Z tej liczby 78% zezwoleń zostało wydanych przez Niemcy, a 7% przez Polskę. Oznacza to, że w Polsce w tym samym okresie wydano ok. 62 tys. mniej pozwoleń na wykonywanie prac dla osób wykwalifikowanych.

Dlaczego blue card UE jest w Polsce tak mało popularna? Jak można odwrócić te proporcje i pomóc polskim przedsiębiorcom skuteczniej konkurować o specjalistów?

Brak wiedzy czy wymagające procedury?

O zezwolenie blue card UE może ubiegać się cudzoziemiec, którego celem pobytu w Polsce jest praca w zawodzie wymagającym ukończenia studiów wyższych albo posiadania co najmniej 5-letniego doświadczenia zawodowego na danym stanowisku. Warunkiem udzielenia tego zezwolenia jest również dołączenie do wniosku o nie umowy o pracę lub umowy cywilnoprawnej, zawartej na okres co najmniej roku, z której wynika, że roczne wynagrodzenie brutto cudzoziemca będzie nie niższe niż równowartość 150% kwoty aktualnego przeciętnego wynagrodzenia w Polsce (np. dla wniosków składanych w 2024 r. wynagrodzenie to nie mogło być niższe niż 10 733,22 zł, a dla wniosków składanych w 2025 roku to już w 12 272,58 zł brutto miesięcznie).

Wymóg rocznej umowy, udokumentowanie wykształcenia i lat doświadczenia zawodowego, brak możliwości zastosowania okresu próbnego dla pracownika oraz wymóg wysokiego wynagrodzenia dla pracownika już na start sprawiają, że większość pracodawców, do których zgłaszają się kandydaci formalnie spełniający wymagania do uzyskania niebieskiej karty UE wybiera obecnie zatrudnienie cudzoziemca przez single permit (jednolite pozwolenie na pobyt i pracę).

Planowane zmiany w procedurze uzyskania blue card UE

Projekt nowelizacji ustawy o cudzoziemcach zakłada wdrożenie dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1883/UE z 20 października 2021 r. dotyczącej nowych regulacji prawnych związanych z wjazdem, uprawnieniami oraz procedurą udzielenia zezwolenia na pobyt czasowy w celu wykonywania pracy w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji. Dyrektywa ma za zadanie zwiększyć szanse UE w rywalizacji o tych cudzoziemców, którzy mają najwyższe kwalifikacje lub najwyższe umiejętności. Termin wdrożenia unijnych przepisów o niebieskich kartach UE upłynął 18 listopada 2023 r., a obecnie trwa proces legislacyjny. Projektem nowelizacji zajmuje się od stycznia sejmowa komisja nadzwyczajna powołana w celu rozpatrzenia pakietu ustaw dot. cudzoziemców.

Nowelizacja zakłada, że cudzoziemiec będzie zobowiązany do przedstawienia umowy (w tym umowy cywilnoprawnej) będącej podstawą wykonywania pracy zawartej na co najmniej 6 miesięcy (a nie 1 roku).

Dodatkowo wprowadzone zmiany poszerzają katalog uprawnień przysługujących posiadaczom niebieskiej karty UE. Jedną z najważniejszych zmian jest możliwość prowadzenia działalności gospodarczej w Polsce bez konieczności uzyskania dodatkowego zezwolenia. Posiadacze blue card UE będą mogli rejestrować działalność gospodarczą oraz świadczyć usługi w ramach umów B2B na takich samych zasadach jak obywatele RP.

Nowe przepisy wprowadzają również większą elastyczność w zmianie pracodawcy. Zgodnie z obowiązującymi przepisami cudzoziemcy posiadający blue card UE w ciągu pierwszych 2 lat pobytu w Polsce na tej podstawie muszą zgłaszać każdą zmianę zatrudnienia i wnioskować o zmianę zezwolenia, co powoduje różne trudności zarówno dla cudzoziemca i jego pracodawcy, np. gdy pracownikowi proponowana jest zmiana stanowiska lub przeniesienie do innego oddziału.

Po nowelizacji cudzoziemcy będą mogli zmieniać pracodawcę lub warunki zatrudnienia bez konieczności ubiegania się o zmianę decyzji administracyjnej. Wymogiem pozostaje jednak powiadomienie właściwego wojewody o zmianie zatrudnienia, wykonywanie pracy w zawodzie wymagającym wysokich kwalifikacji oraz otrzymanie odpowiedniego wynagrodzenia.

Co ważne, 31 stycznia 2025 r. w Rządowym Centrum Legislacji ukazał się projekt rozporządzenia MSWiA określający zawody (załącznik nr 1 do rozporządzenia), których wykonywanie skutkuje uznaniem uzyskania przez cudzoziemca wyższych kwalifikacji zawodowych w wyniku trzyletniego doświadczenia zawodowego (bez wymogu wykształcenia). Należy podkreślić, iż treść załącznika 1 może podlegać zmianom częstszym niż ustawa czy sama dyrektywa 2021/1883, dlatego podana lista zawodów jest rozwiązaniem bardziej elastycznym i umożliwiającym sprawniejszą reakcję na ewentualne zmiany na rynku pracy.

Wśród zawodów, które znalazły się na liście, są: analitycy systemów komputerowych, specjaliści do spraw oprogramowania, projektanci aplikacji sieciowych i multimediów, programiści aplikacji, analitycy systemów komputerowych i programiści gdzie indziej niesklasyfikowani, projektanci i administratorzy baz danych, administratorzy systemów komputerowych, specjaliści do spraw sieci komputerowych, specjaliści do spraw baz danych i sieci komputerowych gdzie indziej niesklasyfikowani.

Niewykluczone że zmiany procedury uzyskiwania niebieskiej karty UE zwiększą popularność tego zezwolenia – szczególnie w zawodach z branży IT.