Rozwód a udziały w spółce z o.o.

Transakcje i restrukturyzacje  /   11 października 2017

cukrowej

Znajomy biznesmen był zdziwiony, że część należących do niego udziałów w spółce z o.o. po rozwodzie trafiło do jego żony. Liczył się z tym, że sąd może przyznać żonie nieruchomości z ich majątku wspólnego. Nie spodziewał się jednak, że podobny los spotkać może udziały w kontrolowanej przez niego spółce. Koronnym argumentem zdawało się być to, że żona nie była ujawniona w KRS jako współwłaściciel tych udziałów.

Opisana powyżej sytuacja nie była efektem uchybienia sędziowskiego przy podziale majątku. Wynikła ona wyłącznie z niezachowania odpowiedniej troski na etapie obejmowania udziałów w spółce.

 

Ale po kolei…

Z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami wspólność majątkowa (ustawowa). Zgodnie z kodeksem rodzinnym i opiekuńczym (KRIO) wspólność ta obejmuje przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania:

  • przez oboje małżonków lub
  • przez jednego z nich.

W związku małżeńskim wyróżnić można trzy masy majątkowe:

  • jedną, do której wchodzą składniki majątkowe objęte wspólnością majątkową oraz
  • dwie odrębne masy stanowiące majątki osobiste każdego z małżonków.

Zamieszanie powstaje wtedy, gdy udziały w spółce znajdą się w majątku wspólnym. Będą wtedy bowiem inaczej traktowane na gruncie stosunków majątkowych między małżonkami a inaczej w relacji między spółką a jej wspólnikami. Najprościej odwołać się do przykładu: „Pan X kupił udziały w spółce z o.o. już po zawarciu związku małżeńskiego z panią Y. Pan X zawarł umowę nabycia udziałów bez udziału żony. Jednocześnie zapłacił za udziały środkami pochodzącymi z majątku wspólnego małżonków.”

Udziały należeć będą zatem do majątku wspólnego pana X i pani Y. Nie oznacza to jednak, że zarówno pan X, jak i pani Y będą traktowani jako wspólnicy spółki. Dla spółki wspólnikiem będzie wyłącznie pan X, ponieważ tylko on uczestniczył w zawarciu umowy nabycia udziałów (patrz wyrok Sądu Najwyższego z 20.05.1999 r., I CKN 1146/97, OSNC 1999, Nr 12, poz. 209).

 

Jakie ma to znaczenie w praktyce?

Okoliczność, że udziały są we wspólności majątkowej małżeńskiej nie przekłada się na bieżące funkcjonowanie spółki. Skoro wspólnikiem formalnie jest wyłącznie nabywca udziałów – pan X – to wyłącznie on wykonuje prawa udziałowe. Tylko pan X bierze udział w zgromadzeniach wspólników oraz tylko on – bez żony – jest ujawniony w KRS.

Nie oznacza to jednak, że pani Y nie ma żadnego wpływu na zarządzanie udziałami. Zgodnie z przepisami KRIO małżonek może sprzeciwić się czynności zarządu majątkiem wspólnym zamierzonej przez drugiego małżonka. Nie można więc wykluczyć sytuacji, w której pani Y sprzeciwi się na przykład zamierzonej przez pana X sprzedaży udziałów. Ewentualne przychody związane z udziałem pana X w spółce także trafią do majątku wspólnego małżonków. Dotyczy to przykładowo udziału w zysku spółki.

 

Po rozwodzie (była) żona może stać się wspólnikiem

W przypadku, gdy wspólność majątkowa małżeńska ustanie lub zostanie zniesiona (np. z powodu rozwodu), część udziałów może trafić do tego z małżonków, który uprzednio nie miał formalnego statusu wspólnika (patrz postanowienie Sądu Najwyższego z 31.01.2013 r., II CSK 349/12, LEX nr 1314384).

Czyli – po rozwodzie pani Y może stać się wspólnikiem w spółce.

 

Jak temu zapobiec?

Oczywiście najprościej jest nabywać udziały w spółce, będąc stanu wolnego. Problem nie powinien pojawić się także w sytuacji, w której między małżonkami została ustanowiona rozdzielność majątkowa (zamiast wspólności). Ale jeżeli zawarliśmy już związek małżeński, w którym obowiązuje wspólność, to także możemy uniknąć opisanych powyżej perturbacji. Wątpliwości związanych ze statusem udziałów można uniknąć w ten sposób, że wspólnik pokryje nabywane udziały środkami pochodzącymi z jego majątku odrębnego, np. pieniędzmi, które zarobił jeszcze przed ślubem.

Jeżeli już udziały weszły w skład majątku wspólnego, to wyjściem z sytuacji jest uregulowanie kwestii małżeńskich w umowie spółki z o.o. Umowa spółki może ograniczyć lub wyłączyć wstąpienie do spółki współmałżonka wspólnika w przypadku, gdy udział lub udziały są objęte wspólnością majątkową małżeńską (art. 1831 KSH). Oznacza to, że spółka, w której pan X posiada udziały powinna w swojej umowie wyłączyć możliwość wstąpienia pani Y do grona wspólników. Sąd, dzieląc majątek małżonków, nie będzie mógł wtedy dokonać podziału udziałów między małżonków.

 

Sytuacja staja się jeszcze bardziej zagmatwana w razie śmierci wspólnika. Ale to już zupełnie inna historia…

 

Autorem artykułu jest Marcin Borkowski, doktor nauk prawnych i radca prawny w GWW.

Autor wpisu

Marcin Borkowski

radca prawny, doktor nauk prawnych

Studiom prawniczym towarzyszy sentencja: Ius est ars boni et aequi (pol. Prawo jest sztuką tego, co dobre i słuszne). Praktyka dość szybko weryfikuje tę tezę. Okazuje się bowiem, ż...

Zobacz moje wpisy

Podziel się

Powiązane wpisy

Zmiana zasad łączenia się spółek mających siedziby w różnych państwach UE

Zmiana zasad łączenia się spółek mających siedziby w różnych państwach UE
przeniesienie
Bieżące doradztwo prawne i podatkowe
Przeniesienie siedziby polskiej spółki do innego państwa

Przeniesienie siedziby polskiej spółki do innego państwa

Przeniesienie siedziby polskiej spółki do innego państwa

Unshell Directive, czyli powolne zamykanie drzwi dla zagranicznych spółek fasadowych

Unshell Directive, czyli powolne zamykanie drzwi dla zagranicznych spółek fasadowych

Trwają prace nad projektem nowelizacji kodeksu spółek handlowych – 3 najważniejsze założenia

Trwają prace nad projektem nowelizacji kodeksu spółek handlowych – 3 najważniejsze założenia

Obawiasz się,
że ominą Cię
najważniejsze zmiany
w prawie?

Zaprenumeruj newsletter