Czy możliwe jest odliczenie straty od daniny solidarnościowej?

Wydaje się, że na pytanie zadane w tytule można odpowiedzieć „tak” lub „nie”. Niestety, jak to bywa praktyce podatkowej w Polsce, okazuje się, że odpowiedź na to pytanie nie jest oczywista.

Konstrukcja daniny solidarnościowej, pomimo innej nazwy, sprowadza się do dodania kolejnego, drugiego progu opodatkowania osób zarabiających powyżej miliona złotych rocznie poprzez obłożenie nadwyżki tych przychodów dodatkowymi 4% daniny, którą trzeba od nich odprowadzić. Termin odprowadzenia daniny jest również tożsamy z terminem rozliczenia w PIT.

Dla celów daniny nie uwzględnia się m.in. dochodów z odsetek, dywidend czy działalności gospodarczej opodatkowanej ryczałtem. Przepisy nie zawierają jednak odrębnych regulacji dotyczących podstawy i przedmiotu opodatkowania.

Brzmienie przepisu

Przepis określający podstawę opodatkowania daniną odwołuje się w swojej treści do przepisów określających dochód – zarówno opodatkowany na zasadach ogólnych, jak i dochody kapitałowe, dochód opodatkowany podatkiem liniowym oraz dochód zagranicznej spółki kontrolowanej.

Problem polega na tym, że przepisy, do których odsyła przepis o daninie solidarnościowej, nie określają pojęcia podstawy opodatkowania służącej do obliczenia tego dochodu, bo ją regulują poprzednie przepisy ustawy. W przypadku przepisów regulujących podatek liniowy – ustawodawca wprost odsyła do art. 9 wskazującego wprost, że dochód pomniejsza się o stratę.

Krótki, jak na przepisy podatkowe, przepis regulujący daninę solidarnościową nie zawiera wszystkich elementów przepisu podatkowego – tj. określenia podatnika, przedmiotu i podstawy opodatkowania – w tym zakresie stanowi kontynuację ustawy o PIT.

Spory z organami podatkowymi

Organy podatkowe nie uznawały jednak takiego sposobu wykładni przepisów, twierdząc wbrew przepisom, że skoro ustawodawca przewidział w przepisie regulującym daninę solidarnościową możliwość odliczenia od dochodu składki na ubezpieczenie społeczne, to można odliczyć jedynie składkę, ale już nie stratę z lat ubiegłych. Organy argumentowały swoje stanowisko również tym, że skoro minister, tworząc wzór formularza (ogłaszany zresztą rozporządzeniem, czyli aktem podustawowym), nie przewidział miejsca na odliczenie straty – to podatnik nie ma takiej możliwości.

Sprawa trafiła do sądów administracyjnych, które w znacznej większości poparły twierdzenia podatników. Urzędy skarbowe jednak nie zgodziły się z tą argumentacją i sprawa trafiła do Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Stanowisko NSA

Naczelny Sąd Administracyjny pochylił się nad tym zagadnieniem w wyroku z 19 lipca 2022 r. o sygn. II FSK 452/22 – zapadłym zresztą dość szybko, bo w rok po wydaniu przez organ decyzji I instancji – i uznał stanowisko organów podatkowych za sprzeczne z przepisami. NSA wskazał, że organ próbował wbrew literalnemu brzmieniu przepisu ograniczyć jego zastosowanie. Wskazał również, że gdyby intencją racjonalnego ustawodawcy było uniemożliwienie odliczenia straty z lat ubiegłych przy ustalaniu podstawy obliczenia daniny solidarnościowej, to taka regulacja zostałaby wprost wskazana w przepisach ustawy o PIT. Takiego zastrzeżenia ustawodawca jednak nie zawarł, kiedy określał zasady opodatkowania daniną solidarnościową.

Co na to urzędy skarbowe?

Argumentacja przedstawiona przez Naczelny Sąd Administracyjny nie przekonała organów skarbowych, które w dalszym ciągu kwestionowały rozliczenia podatników próbujących rozliczyć stratę z lat ubiegłych. Jak udało mi się dowiedzieć od pracowników organów, po wyroku NSA otrzymali oni wewnętrzną instrukcję, że w przypadku gdy podatnik postanowi odliczyć w deklaracji stratę, mają wszczynać postępowania i nakładać kary.

Oczywiście dwuinstancyjność postępowania podatkowego znów okazała się iluzją, bowiem izby administracji skarbowej działają zapewne według tej samej instrukcji.

Temu, kto zaskarży decyzję, po znacznej ilości czasu (i zapewne również stresu) organ nie zabierze niezasadnie naliczonej daniny. Ci bardziej ugodowi po prostu zasilą budżet. Może jeszcze zapłacą karę za to, że przeczytali nie ten wyrok NSA, co powinni.

Odpowiedź ministra finansów

Kilka dni po tym, jak dowiedziałem się o istnieniu owej wewnętrznej instrukcji, ukazała się odpowiedź Artura Sobonia – sekretarza stanu w ministerstwie finansów na interpelację nr 42274, zapewniająca, że ministerstwo finansów podziela stanowisko „wyrażane w orzecznictwie sądowoadministracyjnym w zakresie możliwości uwzględniania straty z lat ubiegłych przy ustalaniu podstawy obliczenia daniny solidarnościowej”.

Autor odpowiedzi na interpelację zapewnia, że ministerstwo finansów uzupełni objaśnienia podatkowe dotyczące daniny solidarnościowej o możliwość odliczenia od jej podstawy straty z lat ubiegłych.

Ciekawe, czy uzupełni również wewnętrzną instrukcję dla urzędów i izb administracji skarbowej…

Współautorem artykułu jest r. pr., dor. pod. Aldona Leszczyńska-Mikulska, partner GWW Tax.