W poprzednim wpisie [link] omówiliśmy różnicę pomiędzy majątkiem wspólnym a majątkiem osobistym w ustawowym małżeńskim ustroju majątkowym. Prawidłowe ustalenie przedmiotów objętych małżeńską wspólnością ustawową będzie jednak tylko wstępem do efektywnego gospodarowania w małżeństwie. Aby uniknąć konfliktów, zakłócających spokój małżeńskiego pożycia, warto poznać przepisy prawa regulujące zarządzanie majątkiem wspólnym.

Nasza wspólna decyzja – zarządzanie majątkiem wspólnym małżonków

Zasadniczo każdy z małżonków może samodzielnie zarządzać majątkiem wspólnym, ale reguła ta doznaje wyjątków. Po pierwsze: każde z małżonków sprawuje funkcję kontrolną i jest uprawniony do zakwestionowania pewnych decyzji zarządczych współmałżonka, po drugie, niektóre kategorie podejmowanych czynności wymagają uzyskania zgody małżonka, po trzecie, jeśli czynność dotyczy przedmiotów majątkowych służących do wykonywania zawodu lub prowadzenia działalności gospodarczej przez jednego małżonka, to pozostaje ona, co do zasady, wyłącznie w jego gestii.

Małżonek może zakwestionować czynności zarządu majątkiem wspólnym zamierzone przez drugiego małżonka z wyjątkiem (art. 36¹ Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego):

• czynności podejmowanych w bieżących sprawach życia codziennego lub
• czynności zmierzających do zaspokojenia zwykłych potrzeb rodziny albo
• czynności podejmowanych w ramach działalności zarobkowej.

Małżeńska wspólność ustawowa: sprzeciw wobec czynności prawnych małżonka

Zilustrujmy ten teoretyczny podział bardziej życiowym przykładem: przeznaczenie przez małżonka środków na zakup podstawowych produktów spożywczych dla rodziny jest wyłączone z kategorii czynności podlegających sprzeciwowi, z pewnością jednak będzie do nich należała decyzja o sfinansowaniu dla siebie ze wspólnych środków miesięcznego kursu jogi na Bali.

Dokonanie przez małżonka czynności prawnej zarządu majątkiem wspólnym wbrew sprzeciwowi drugiego małżonka może kształtować ocenę prawidłowości sprawowania zarządu majątkiem wspólnym. Ocena taka, zwłaszcza gdy działania takie się powtarzają, może sprawić, że małżonek zostanie pozbawiony samodzielnego zarządu majątkiem wspólnym lub dojdzie do ustanowienia z mocy orzeczenia sądu rozdzielności majątkowej, a także wpływać na ustalenie zupełności rozkładu pożycia jako przesłanka rozwodu bądź separacji.

Zgoda współmałżonka przy wspólności ustawowej – kiedy jest potrzebna?

W niektórych sprawach należy zwrócić się do małżonka z prośbą o wyrażenie zgody na podjęcie zaplanowanych czynności. Czynnościami takimi – zgodnie z art. 37 §1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego – są pod rygorem ich nieważności:

• czynności prawne prowadzące do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia nieruchomości / użytkowania wieczystego / prawa rzeczowego, którego przedmiotem jest budynek lub lokal (np. spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu, użytkowania, służebności gruntowej, służebności osobistej mieszkania oraz hipoteki);
• czynności prawne prowadzące do oddania nieruchomości do używania lub pobierania z niej pożytków;
• czynności prawne prowadzące do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia i wydzierżawienia gospodarstwa rolnego / przedsiębiorstwa;
• darowizny z majątku wspólnego – z wyjątkiem drobnych darowizn zwyczajowo przyjętych.

Wróćmy zatem do naszego przykładu: jeśli małżonek postanowi sfinansować ze wspólnych środków miesięczny kurs jogi na Bali nie dla siebie, ale dla swojej teściowej, powinien jeszcze przed zawarciem umowy darowizny z teściową (przez przekazanie jej vouchera z biura podróży) zwrócić się do drugiego małżonka z prośbą o wyrażenie zgody na taki krok. Owszem, teoretycznie umowę taką może on zawrzeć przed uzyskaniem zgody, ale w takim przypadku konieczne będzie jej potwierdzenie przez drugiego małżonka w terminie oznaczonym przez obdarowaną (art. 37 § 2 i 3 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego). W przeciwnym razie umowa okaże się nieważna, a wymarzony przez teściową wyjazd nie dojdzie do skutku.

Jeśli czynność dotyczy przedmiotów majątkowych służących do wykonywania zawodu lub prowadzenia działalności gospodarczej przez jednego małżonka – na przykład samochodu dostawczego, specjalistycznych narzędzi, wyposażenia gabinetu dentystycznego czy licencji na specjalistyczne oprogramowanie komputerowe – to pozostaje ona co do zasady wyłącznie w jego gestii (ów małżonek zarządza tymi przedmiotami samodzielnie). Drugi małżonek w zasadzie może podejmować w stosunku do tych przedmiotów majątkowych wyłącznie niezbędne, bieżące czynności, i to w razie zaistnienia przemijającej przeszkody w sprawowaniu zarządu przez małżonka.

Zarząd majątkiem wspólnym – recepta na szczęśliwy związek

Idealistyczna wizja małżeństwa przemija równie szybko, jak smak weselnego tortu ustępuje miejsca goryczy codziennych spraw. Aby kwestie majątkowe (a zwłaszcza – wizyty w sądzie) nie zmąciły osobistego szczęścia, należy pamiętać, których czynności każde z małżonków dokonuje samodzielnie, a których – tylko za zgodą współmałżonka, a także jakie czynności mogą być objęte sprzeciwem drugiego małżonka.

Cenną pomocą – zwłaszcza dla małżeństw dysponujących większym majątkiem – będzie z pewnością przygotowana przez ekspertów GWW Instrukcja zarządzania majątkiem. Pozwala ona – przy wsparciu naszych prawników – prawidłowo zinwentaryzować składniki majątkowe, ale także usprawnić bieżący zarząd mieniem małżonków.

Więcej o naszym doświadczeniu w zakresie obsługi klientów indywidualnych: https://gww.pl/obszary/klienci-indywidualni/