Sprzedaż udziałów przez fundację rodzinną: podatki i reinwestycje

Wydane w ostatnich miesiącach opinie zabezpieczające wskazują, że sprzedaż przez fundację rodzinną udziałów, jakie fundator wniósł do fundacji rodzinnej w celu pozyskania środków na reinwestycje, nie pozostaje w sprzeczności z ustawą i nie ma charakteru sztucznego.

Opodatkowanie fundacji rodzinnej: opinie zabezpieczające

Podatnicy zdążyli się już przyzwyczaić do co najmniej podejrzliwego stosunku fiskusa do niektórych operacji gospodarczych wykonywanych za pośrednictwem fundacji rodzinnych. Wyrazem takiego podejścia organów podatkowych były zarówno negatywne interpretacje podatkowe dotyczące zbywania nieruchomości przez fundację rodzinną (pisaliśmy już o tym na blogu: https://lexplorers.pl/nieruchomosci-w-fundacji-rodzinnej-wyrok-wsa-w-rzeszowie/ i https://lexplorers.pl/nieruchomosci-w-fundacjach-rodzinnych-pod-lupa-fiskusa/ ), jak również zarysowujące się coraz wyraźniej projekty zmian w prawie, które ograniczyłyby biznesową atrakcyjność takich fundacji.

W tendencję tę wpisywały się również odmowy wydania opinii zabezpieczających w przedmiocie niektórych transakcji dokonywanych w fundacji rodzinnej. Wobec tego trendu tym większe zainteresowanie budzą względnie nowe opinie zabezpieczające wydane na tle sprzedaży udziałów przez fundację rodzinną (DKP2.8082.9.2024, DKP2.8082.6.2024, oparte na praktycznie tożsamych stanach faktycznych).

Wniesienie udziałów do fundacji rodzinnej i unikanie opodatkowania

Z wnioskiem o wydanie opinii zabezpieczającej (DKP2.8082.9.2024) wystąpił do Szefa Krajowej Administracji Skarbowej podatnik zamierzający wnieść do powołanej przez siebie fundacji rodzinnej udziały w spółkach. Na zespół czynności objętych wnioskiem o wydanie opinii zabezpieczającej miały się składać: powołanie fundacji rodzinnej, wniesienie do niej aktywów w postaci udziałów w spółkach, a następnie sprzedaż tych udziałów w ramach bieżącej działalności fundacji rodzinnej – w celu pozyskania środków na reinwestycje. Wnioskodawca zidentyfikował korzyści podatkowe na gruncie CIT (brak zobowiązania podatkowego – sprzedaż udziałów będzie zwolniona z CIT jako dozwolona działalność gospodarcza fundacji rodzinnej) oraz PIT (z tytułu odpłatnego zbycia udziałów) i daniny solidarnościowej.

Czy wniesienie udziałów do fundacji rodzinnej to działanie sztuczne?

Szef KAS nie stwierdził sztuczności planowej przez podatnika konstrukcji biznesowej. Argumentu za takim stanowiskiem dostarczył fakt, że podatnik ten nie podejmował próby sprzedaży udziałów przed wprowadzeniem fundacji do porządku prawnego, zaś racjonalnym wydaje się reinwestycja zysków ze sprzedaży udziałów w Spółce poprzez pomnażanie go w sposób zapewniający w przyszłości korzyści beneficjentom Fundacji. Co więcej, w ocenie Szefa KAS o występowaniu po stronie podatnika celów innych niż tylko osiągnięcie korzyści podatkowej świadczy brak zamiaru dokonania przez niego wypłaty z fundacji rodzinnej środków uzyskanych ze zbycia udziałów w spółkach. Intencją fundatora jest więc – jak wywodzi organ – zabezpieczenie  majątku przez rozdrobnieniem, nie zaś krótkoterminowa korzyść finansowa.

Sprzedaż udziałów jest dozwoloną działalnością gospodarczą fundacji rodzinnej, ale…

Jak wspominaliśmy w starszych artykułach (https://lexplorers.pl/jak-ustrukturyzowac-wealth-management/), jednym z wyzwań dla efektywnego podatkowo wykorzystywania fundacji rodzinnej pozostaje niewykraczanie poza ramy tzw. dozwolonego zakresu działalności gospodarczej fundacji rodzinnej (mieszczące się w nich operacje wymienia katalog z art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 2023 r. o fundacji rodzinnej (Dz.U. z 2023 r. poz. 326). W szczególności fundacja rodzinna – aby zachować uprzywilejowaną pozycję podatkową – powinno wystrzegać się aktywności czysto spekulacyjnej: ustawa o fundacji rodzinnej do dozwolonej działalności gospodarczej takiej fundacji zalicza zbywanie mienia, o ile mienie to nie zostało nabyte wyłącznie w celu dalszego zbycia (art. 5 ust. 1 pkt 1, o pojęciu „mienia fundacji rodzinnej pisaliśmy tutaj: https://lexplorers.pl/majatek-a-mienie-w-fundacji-rodzinnej/).

W opinii zabezpieczającej Szef KAS – jakby na marginesie rozważań – uznał, że w analizowanym przypadku sprzedaż udziałów przez fundację rodzinną w celu pozyskania kapitału na reinwestycje mieści się w dozwolonym zakresie działalności fundacji rodzinnej. Organ nie dopatrzył się bowiem sprzeczności przedstawionej przez podatnika konstrukcji z ustawą. Wyraził przekonanie, że okoliczności wskazane we wniosku w wysokim stopniu uprawdopodabniają to, że wniesienie udziałów do Fundacji nie miało na celu instrumentalnego wykorzystania tego podmiotu do ich zbycia, za kolei zaś zakres działań gospodarczych Fundacji nie wykracza poza katalog czynności wskazany w art. 5 UFR. Wnioskowanie takie było jednak możliwe – co warto docenić – dzięki probiznesowej i prorodzinnej interpretacji celów fundatora (uwzględnienie przez organ zapewnienia bytu niepełnosprawnemu dziecku podatnika), bez apriorycznego zakładania obejścia prawa podatkowego.

… fundacje rodzinne muszą badać kontekst sprzedaży udziałów

Przy analizie skutków, jakie dla obrotu gospodarczego może mieć przyjęta w opiniach zabezpieczających wykładnia, należy jednak pamiętać o specyficznym sprofilowaniu tego stanowiska. W opinii zabezpieczającej Szef KAS ocenia przede wszystkim, czy dana struktura podatkowa nie ma na celu uniknięcia opodatkowania. Jest to spojrzenie bardziej generalne, dotyczące całej sekwencji czynności (założenie fundacji rodzinnej, wniesienie do niej aktywów w postaci udziałów w spółkach, obrót tymi udziałami). Analogia z podejściem fiskusa do obrotu nieruchomościami w fundacji rodzinnej wskazywałaby jednak na pewną ostrożność. Nawet jeśli przyjmiemy bowiem, że konstrukcja taka nie narusza przepisów o unikaniu opodatkowania, to nadal poszczególne czynności nabycia i sprzedaży udziałów mogą zostać uznane przez fiskus za „dokonane wyłącznie w celu zbycia”, czyli jako czysta spekulacja.

Wsparcie fundacji rodzinnych w sprawach podatkowych

Fundacja rodzinna – mimo restrykcyjnego podejścia organów podatkowych do niektórych aspektów jej funkcjonowania – pozostaje wartościowym narzędziem zarządzania majątkiem, zwłaszcza w perspektywie sukcesji biznesu. Delikatna podatkowo materia dozwolonej działalności fundacji rodzinnej wymaga jednak staranności w analizie skutków poszczególnych transakcji podejmowanych przez fundację.

Sprzedaż udziałów przez fundację rodzinną: podatki i reinwestycje

Podatnicy zdążyli się już przyzwyczaić do co najmniej podejrzliwego stosunku fiskusa do niektórych operacji gospodarczych wykonywanych za pośrednictwem fundacji rodzinnych. Można tu nawet mówić o kształtowaniu się pewnej „antyspekulacyjnej” linii organów podatkowych.

Ponieważ wspomniany trend wyrażały również odmowy wydania opinii zabezpieczających w przedmiocie niektórych transakcji dokonywanych w fundacji rodzinnej, na tym większą uwagę zasługują względnie nowe opinie zabezpieczające wydane na tle sprzedaży udziałów przez fundację rodzinną (DKP2.8082.9.2024, DKP2.8082.6.2024).

Wskazują one, że dla Szefa KAS sprzedaż przez fundację rodzinną udziałów (wniesionych przez fundatora) w celu pozyskania środków na reinwestycje nie pozostaje w sprzeczności z ustawą i nie ma charakteru sztucznego.

Znaczenie stanowiska fiskusa dla funkcjonowania fundacji rodzinnych omawia Aldona Leszczyńska-Mikulska, radca prawny, partner w kancelarii GWW.