Trwają prace nad projektem nowelizacji kodeksu spółek handlowych – 3 najważniejsze założenia

W Sejmie trwają pracę nad nowelizacją kodeksu spółek handlowych. Wejście w życie nowych regulacji może istotnie wpłynąć na bieżące funkcjonowanie spółek prawa handlowego, w tym na prawa i obowiązki ich organów. Projektowane zmiany wprowadzają nową instytucję w polskim ustawodawstwie – holding z możliwością zastosowania wiążącego polecenia. Na praktykę funkcjonowania spółek wpłynie również zmiana zasad odpowiedzialności członków zarządu i rad nadzorczych. Projektowane zmiany w KSH mają docelowo skutkować zwiększeniem efektywności rad nadzorczych w spółkach.

 a

   § Doprecyzowanie odpowiedzialności członków zarządów i rad nadzorczych.

Rozszerzenie art. 293 KSH, tj. odpowiedzialności członków organów za wyrządzoną szkodę, o nowy § 3, którego treść mówi: Członek zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej oraz likwidator nie narusza obowiązku dołożenia staranności wynikającej z zawodowego charakteru działalności, jeżeli postępując w sposób lojalny wobec spółki, działa w granicach uzasadnionego ryzyka gospodarczego, w tym na podstawie informacji, analiz i opinii, które powinny być w danych okolicznościach uwzględnione przy dokonywaniu starannej oceny. Oznacza to, że członkowie organu, którzy starannie i lojalnie wykonywali swoje obowiązki, i którzy zdecydowali się na podjęcie przez spółkę ryzyka, zyskają ochronę na wypadek, gdyby później okazało się, że decyzja była nietrafna i doprowadziła do wyrządzenia spółce szkody. Jednocześnie w dalszym ciągu możliwe będzie sankcjonowanie działań lekkomyślnych.

Co istotne z punktu widzenia prawa holdingowego – członek zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej oraz likwidator spółki zależnej nie ponoszą odpowiedzialności za szkodę, którą wyrządził, wykonując wiążące polecenia spółki dominującej.

 a

   § Uregulowanie prawa holdingowego. Grupa spółek.

W obecnym kształcie w KSH brak jest przepisów regulujących holding faktyczny, a więc spółek, pomiędzy którymi powstał stosunek dominacji i zależności. W polskiej praktyce gospodarczej dominują holdingi faktyczne. Dlatego nowelizacja KSH proponuje wprowadzenie do polskiego prawa regulacji prawa holdingowego. Planuje się więc wprowadzenie nowego Działu IV pt. „Grupy spółek” w ramach tytułu pierwszego KSH pt. „Przepisy ogólne” (art. 21¹–21¹⁶ KSH).

Formalne aspekty tworzenia grup spółek:

1. Zgromadzenie wspólników albo walne zgromadzenie spółki zależnej podejmuje uchwałę o uczestnictwie w grupie spółek ze wskazaniem spółki dominującej. Uchwała zapada większością trzech czwartych głosów.
2. Spółka dominująca i spółka zależna ujawniają w rejestrze uczestnictwo w grupie spółek. Ujawnienie uczestnictwa w grupie spółek następuje przez wpisanie wzmianki do rejestru.
3. Jeśli spółka dominująca posiada siedzibę za granicą, uczestnictwo w grupie spółek wystarczy ujawnić w rejestrze spółki zależnej.

Wiążące polecenia:

Spółka dominująca może wydać spółce zależnej uczestniczącej w grupie spółek wiążące polecenie dotyczące prowadzenia spraw spółki.

1. Spółka dominująca wydaje wiążące polecenie w formie pisemnej lub elektronicznej pod rygorem nieważności.
2. Wiążące polecenie wskazuje co najmniej:

• oczekiwane przez spółkę dominującą zachowanie spółki zależnej w związku z wykonaniem wiążącego polecenia;
• interes grupy spółek, który uzasadnia wykonanie przez spółkę zależną polecenia spółki dominującej;
• spodziewane korzyści lub szkody spółki zależnej, które będą następstwem wykonania polecenia spółki dominującej, o ile występują;
• przewidywany sposób i termin naprawienia spółce zależnej szkody poniesionej w wyniku stosowania się do polecenia spółki dominującej.

Procedowanie wiążącego polecenia przez spółkę zależną uczestniczącą w grupie spółek:

1. Wykonanie wiążącego polecenia przez spółkę zależną uczestniczącą w grupie spółek wymaga uprzedniej uchwały zarządu spółki zależnej. Odmowa wykonania również wymaga uprzedniej uchwały zarządu spółki zależnej uczestniczącej w grupie spółek. Uchwała zawiera uzasadnienie.
2. Spółka zależna uczestnicząca w grupie spółek informuje spółkę dominującą o podjęciu uchwały o wykonaniu wiążącego polecenia albo uchwały o odmowie wykonania wiążącego polecenia.
3. Odmowa wykonania polecenia może zostać podjęta, gdy polecenie doprowadziłoby do niewypłacalności albo do zagrożenia niewypłacalnością spółki. Umowa albo statut spółki może przewidywać dodatkowe przesłanki odmowy wykonania wiążącego polecenia.
4. Członek zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej oraz likwidator spółki zależnej nie ponoszą odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną wykonaniem wiążącego polecenia.

Funkcjonowanie grup spółek:

1. Spółka dominująca może w każdym czasie przeglądać księgi i dokumenty spółki zależnej uczestniczącej w grupie spółek oraz żądać od niej udzielenia informacji, z uwzględnieniem przepisów szczególnych.
2. Rada nadzorcza spółki dominującej sprawuje stały nadzór nad realizacją interesu grupy spółek przez spółkę lub spółki zależne uczestniczące w grupie spółek, chyba że umowa albo statut spółki dominującej lub spółki zależnej przewiduje inaczej.
3. Rada nadzorcza spółki dominującej może żądać od zarządu spółki lub spółek zależnych uczestniczących w grupie spółek, by te przedstawiły księgi i dokumenty oraz udzieliły informacji w celu sprawowania nadzoru.
4. Członek rady nadzorczej spółki dominującej nie może ujawnić tajemnicy spółki zależnej także po wygaśnięciu mandatu.
5. Brak rady nadzorczej w spółce dominującej oznacza wykonanie kompetencji rady nadzorczej przez zarząd spółki dominującej.
6. Zarząd spółki zależnej uczestniczącej w grupie spółek sporządza sprawozdanie o powiązaniach umownych tej spółki ze spółką dominującą za okres ostatniego roku obrotowego i przedstawia je zgromadzeniu wspólników albo walnemu zgromadzeniu. W sprawozdaniu są wskazywane wiążące polecenia.
7. Wspólnik, wspólnicy, akcjonariusz lub akcjonariusze, reprezentujący nie więcej niż 10% kapitału zakładowego spółki zależnej uczestniczącej w grupie spółek, mogą żądać, by w porządku obrad najbliższego zgromadzenia wspólników albo walnego zgromadzenia umieścić sprawę podjęcia uchwały o przymusowym odkupie ich udziałów albo akcji przez spółkę dominującą, która reprezentuje bezpośrednio, pośrednio lub na podstawie porozumień z innymi osobami co najmniej 90% kapitału zakładowego spółki zależnej uczestniczącej w grupie spółek. Do dnia uiszczenia całej sumy odkupu wspólnicy albo akcjonariusze mniejszościowi zachowują wszystkie uprawnienia z udziałów albo akcji. Uprawnienie może być wykonane w roku obrotowym raz.
8. Spółka dominująca odpowiada wobec spółki zależnej za szkodę, która została wyrządzona wykonaniem wiążącego polecenia i która nie została naprawiona w terminie wskazanym w wiążącym poleceniu, chyba że nie ponosi winy. Odpowiedzialność spółki dominującej ustala się z uwzględnieniem obowiązku lojalności wobec spółki zależnej podczas wydawania i wykonania wiążącego polecenia.
9. Jeżeli egzekucja przeciwko spółce zależnej uczestniczącej w grupie spółek okaże się bezskuteczna, spółka dominująca odpowiada za szkodę wyrządzoną wierzycielowi spółki zależnej, chyba że nie ponosi winy lub szkoda nie powstała w następstwie wykonania przez spółkę zależną wiążącego polecenia.
10. Jednocześnie uregulowano terminy, w jakich zarząd udostępnia informacje wspólnikom i akcjonariuszom, poprzez możliwość złożenia żądania przez akcjonariusza w każdym czasie od dnia zwołania zwyczajnego walnego zgromadzenia. Zakreślono jednocześnie, że zarząd ma obowiązek uczynić zadość wnioskowi akcjonariusza niezwłocznie, nie później niż w terminie dwóch dni powszednich od dnia zgłoszenia żądania. Analogicznie w zgromadzeniu wspólników.

a

   § Zwiększenie efektywności rad nadzorczych.

Projekt nowelizacji KSH ma na celu zmianę charakteru rady nadzorczej z organu kontrolnego w kierunku organu, który jest równoprawnym partnerem zarządu z dostępem do informacji oraz realnych instrumentów nadzoru.

Do nowych zasad należą m.in.:

1. Obowiązek zarządu spółki akcyjnej do udzielania z własnej inicjatywy określonych informacji radzie nadzorczej m.in. o uchwałach zarządu i ich przedmiocie i sytuacji spółki.
2. Rada nadzorcza posiada na bazie istniejących przepisów KSH możliwość badania wszystkich dokumentów spółki oraz żądania od zarządu i pracowników sprawozdań i wyjaśnień oraz dokonywania rewizji stanu majątku spółki (art. 219 § 4 KSH dla spółki z o.o. oraz art. 382 § 4 KSH dla spółki akcyjnej), jednak uprawnienie to w praktyce pozostaje często niewystarczające. W ramach projektowanych przepisów KSH wprowadzone mają zostać przepisy kształtujące obowiązek zarządu do regularnego lub niezwłocznego przekazywania radzie nadzorczej scharakteryzowanych wiadomości.
3. Określenie zasad funkcjonowania komitetów rady nadzorczej oraz zasad delegowania członków rady nadzorczej do samodzielnego pełnienia czynności nadzorczych – rada nadzorcza może ustanawiać doraźne lub stałe komitety rady nadzorczej, składające się z członków rady nadzorczej, do pełnienia określonych czynności nadzorczych (komitety rady nadzorczej). Nie zwalnia to rady nadzorczej z odpowiedzialności za sprawowanie nadzoru.
4. Zgoda rady nadzorczej na zawarcie transakcji o znaczącej wartości ze spółką dominująca, spółką zależną oraz spółką powiązaną. Na gruncie regulacji spółki akcyjnej wprowadzony zostanie obowiązek uzyskania zgody rady nadzorczej na zawarcie przez spółkę ze spółką dominującą, spółką zależną lub spółką z nią powiązaną transakcji, której wartość zsumowana z wartością transakcji z tą samą spółką w okresie roku obrotowego przekracza 10% sumy aktywów spółki, ustalonych na podstawie ostatniego zatwierdzonego sprawozdania finansowego spółki.
5. Instytucja doradcy rady nadzorczej – rada nadzorcza może podjąć uchwałę, by na koszt spółki zbadać określone zagadnienie, dotyczące działalności spółki lub jej stanu majątkowego przez wybranego doradcę. Doradcą rady nadzorczej może być wyłącznie podmiot posiadający wiedzę fachową i kwalifikacje niezbędne do zbadania sprawy określonej przez radę nadzorczą, który zapewnia sporządzenie rzetelnego i obiektywnego raportu z badania. Zarząd zapewnia doradcy rady nadzorczej dostęp do dokumentów i udziela informacji stanowiących podstawę badania. Obowiązek zachowania w tajemnicy informacji związanych z badaniem przez doradcę rady nadzorczej.
6. Zaakcentowanie znaczenia funkcji przewodniczącego rady nadzorczej.
7. Obowiązek lojalności członków zarządu, rady nadzorczej oraz likwidatorów wobec spółki.

Zmodyfikowano m.in.:

1. Obowiązek sprawozdawczości rady nadzorczej przez wprowadzenie elementów, które powinny się znaleźć w sprawozdaniu.
2. Prawo rady nadzorczej do żądania, by sporządzić lub przekazać informacje, dokumenty, sprawozdania lub wyjaśnienia przez dookreślenie kręgu podmiotów, do którego rada nadzorcza może kierować żądania, a także określenie terminu do wykonania żądania.
3. Zasady sporządzania protokołów zarządu i rady nadzorczej. W celu wykonania swoich obowiązków rada nadzorcza może badać wszystkie dokumenty spółki, dokonywać rewizji stanu majątku spółki oraz żądać sporządzenia lub przekazania wszelkich informacji, dokumentów, sprawozdań lub wyjaśnień dotyczących spółki, w szczególności jej działalności lub stanu majątkowego. Przedmiotem żądania mogą być również posiadane przez jego adresata informacje, sprawozdania lub wyjaśnienia dotyczące spółek zależnych oraz spółek powiązanych. Wspomniane żądanie kieruje się do: zarządu, prokurentów, osób zatrudnionych w spółce na podstawie umowy o pracę lub wykonujących na rzecz spółki w sposób regularny określone czynności na podstawie umowy o dzieło, umowy zlecenia albo innej umowy o podobnym charakterze. Dodatkowo wskazano i dodano termin, w którym to informacje, dokumenty, sprawozdania lub wyjaśnienia mają być przekazywane radzie nadzorczej – jest to termin dwóch tygodni od dnia zgłoszenia żądania do organu lub osoby obowiązanej, chyba że w żądaniu określono dłuższy termin. Zarząd nie może ograniczać członkom rady nadzorczej dostępu do żądanych przez nich informacji, dokumentów, sprawozdań lub wyjaśnień. W przypadku gdy sprawozdanie finansowe spółki podlega badaniu ustawowemu, rada nadzorcza jest obowiązana z co najmniej tygodniowym wyprzedzeniem zawiadomić kluczowego biegłego rewidenta, który przeprowadzał badanie sprawozdania finansowego spółki, o terminie posiedzenia.
4. Zwoływanie posiedzeń rady nadzorczej w ten sposób, że zarząd lub członek rady nadzorczej mogą żądać zwołania posiedzenia rady nadzorczej, podając proponowany porządek obrad. Przewodniczący rady nadzorczej zwołuje posiedzenie z porządkiem obrad zgodnym z żądaniem, które odbywa się nie później niż w terminie dwóch tygodni od dnia otrzymania żądania. Rada nadzorcza powinna być zwoływana w miarę potrzeb, jednak nie rzadziej niż raz w każdym kwartale roku obrotowego.
5. Szczególne obowiązki rady nadzorczej, którymi na gruncie projektu KSH są:

• ocena sprawozdań w zakresie ich zgodności z księgami i dokumentami, jak i ze stanem faktycznym;
• ocena wniosków zarządu dotyczących podziału zysku albo pokrycia straty;
• sporządzanie oraz składanie zgromadzeniu wspólników/walnemu zgromadzeniu corocznego sprawozdania z wyników oceny, o których mowa w pkt. 1 i 2, oraz sprawozdania z działalności rady nadzorczej za ubiegły rok obrotowy (sprawozdanie rady nadzorczej).

 a

   § Pozostałe informacje.

1. Kadencja członków organów spółki z o.o. i spółki akcyjnej będzie obliczana w pełnych latach obrotowych.
2. członkiem zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej, likwidatorem albo prokurentem nie może zostać osoba, która została skazana prawomocnym wyrokiem za przestępstwa określone w art. 228–231 kodeksu karnego oraz 585, 587, 587¹, 587², 590 i 591 KSH.
3. Zmieni się dotychczasowa definicja spółki dominującej zawarta w KSH.

Projekt zakłada, że ustawa wchodzi w życie po upływie 6 miesięcy od dnia ogłoszenia, z wyjątkiem art. 1 pkt 3 i art. 7, które wchodzą w życie 1 kwietnia 2022 r.

23 sierpnia 2021 r. projekt wpłynął do Sejmu – druk nr 1515.

1 października 2021 r. odbyło się I czytanie na posiedzeniu Sejmu.

7 grudnia 2021 r. opublikowano sprawozdanie podkomisji stałej do spraw nowelizacji prawa cywilnego, która rozpatrzyła projekt ustawy.

15 grudnia 2021 r. opublikowano sprawozdanie Komisji Nadzwyczajnej do spraw zmian w kodyfikacjach o rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy – Kodeks spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw.

Informacje dot. powyższego projektu aktu prawnego są dostępne na stronie https://sejm.gov.pl/Sejm9.nsf/PrzebiegProc.xsp?nr=1515.