Zmiany w odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za przestępstwa przeciwko środowisku
Nieruchomości / 31 października 2022
Postępujące negatywne oddziaływanie człowieka na środowisko naturalne jest faktem i zarazem przedmiotem ożywionej dyskusji na arenie międzynarodowej. Stanowczo podkreśla się znaczenie działań, które nie zmierzają wyłącznie do usuwania skutków tego oddziaływania, ale zapobiegają ich zaistnieniu w pierwszej kolejności. W ostatnich latach zaobserwowano w Polsce wzrost liczby przestępstw oraz wykroczeń przeciwko środowisku – polski ustawodawca na gruncie tego stanu rzeczy wyszedł z założenia, że obecne sankcje karne są niewystarczające i wymagają radykalnego zaostrzenia.
Ustawa z 22 lipca 2022 r. o zmianie niektórych ustaw w celu przeciwdziałania przestępczości środowiskowej (Dz.U. poz. 1726) weszła w życie 1 września 2022 r.
Dlaczego te zmiany są istotne?
Do tej pory odpowiedzialność podmiotu zbiorowego (np. spółki osobowej, kapitałowej, fundacji czy spółdzielni) miała charakter wtórny – organy ścigania w pierwszej kolejności były zmuszone wykazać, że konkretna osoba fizyczna, np. pracownik czy członek zarządu spółki, dopuściła się danego czynu, i dopiero wówczas – gdy to, że czyn zabroniony popełniła osoba fizyczna, za której działania podmiot zbiorowy ponosi odpowiedzialność, zostało potwierdzone prawomocnym orzeczeniem (tzw. prejudykatem), tj.:
- wyrokiem skazującym (w tym na skutek dobrowolnego poddania się karze za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe),
- wyrokiem warunkowo umarzającym postępowanie karne albo postępowanie karne skarbowe,
- orzeczeniem o udzieleniu osobie powiązanej z podmiotem zbiorowym zezwolenia na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności za przestępstwo skarbowe,
- orzeczeniem sądu o umorzeniu postępowania z powodu okoliczności wyłączającej ukaranie sprawcy (np. wówczas, gdy ustawa wskazuje, że sprawca nie podlega karze),
mogły domagać się pociągnięcia do odpowiedzialności podmiotu zbiorowego. Oznacza to, że zwykle był to długotrwały i mało efektywny proces.
Ustawodawca doszedł do wniosku, że taki stan rzeczy w przypadku przestępstw przeciwko środowisku nie może się ostać, i usunął w stosunku do tej kategorii przestępstw wymóg uzyskania prejudykatu – w konsekwencji należy przyjąć, że obecnie postępowanie przeciwko podmiotom zbiorowym będzie mogło toczyć się równolegle z postępowaniem karnym przeciwko osobie fizycznej, a nadto podmiot zbiorowy będzie mógł ponieść odpowiedzialność za przestępstwo środowiskowe nawet wówczas, gdy przypisanie popełnienia tego przestępstwa konkretnej osobie fizycznej nie będzie możliwe.
Przestępstwa przeciwko środowisku
…to w przeważającej mierze przestępstwa wymienione w XXII rozdziale Kodeksu karnego, np. zanieczyszczanie wody, powietrza lub ziemi substancjami lub promieniowaniem jonizującym w takiej ilości lub postaci, że może to zagrozić życiu lub zdrowiu człowieka lub spowodować istotne obniżenie jakości wody, powietrza lub powierzchni ziemi lub zniszczenie w świecie roślinnym lub zwierzęcym w znacznych rozmiarach, czy przywożenie z zagranicy wbrew przepisom substancji zagrażających środowisku. Należy jednak mieć również na uwadze inne pomniejsze regulacje, np. art. 31–34 Ustawy z 25 lutego 2011 r. o substancjach chemicznych i ich mieszaninach.
Co grozi podmiotom pociągniętym do odpowiedzialności?
Na gruncie znowelizowanych przepisów wobec podmiotu, któremu zostanie przypisana odpowiedzialność za dopuszczenie się przestępstwa przeciwko środowisku, sąd orzeka karę pieniężną w wysokości od 10 000 PLN do 5 000 000 PLN. Co istotne, w tym wypadku nie będzie miało zastosowania zastrzeżenie, że orzeczona kara nie może przekroczyć 3% przychodu osiągniętego w roku obrotowym, w którym popełniono czyn zabroniony.
Należy zaznaczyć, iż nie tylko powyższe zmiany, ale i troska o dążenie do tworzenia biznesu w oparciu o zasady zrównoważonego rozwoju powinny skłonić do rzetelnego przeanalizowania obecnego modelu prowadzenia działalności gospodarczej i wdrożenia efektywnego mechanizmu wewnętrznego, który gwarantuje zapobieganie wszelkim nieprawidłowościom na tej płaszczyźnie.
Autor wpisu
Natalia Uchmanowicz
adwokat
Pandemia odcisnęła piętno na różnych sferach naszego życia, w tym na możliwości rozwoju naszej praktyki zawodowej – stąd w kategoriach osiągnięcia postrzegam to, że udało mi się zd...
Powiązane wpisy
Zmiana zasad nabywania nieruchomości rolnych
Zmiana zasad nabywania nieruchomości rolnychReforma planowania przestrzennego coraz bliżej
Reforma planowania przestrzennego coraz bliżejRząd planuje walkę z „patodeweloperką”
Rząd planuje walkę z „patodeweloperką”Balkon i problemy z ustaleniem jego statusu
Balkon i problemy z ustaleniem jego statusuObawiasz się,
że ominą Cię
najważniejsze zmiany
w prawie?