Odszkodowanie wynikające z umowy o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy nie jest wynagrodzeniem za pracę i nie podlega ochronie przewidzianej dla wynagrodzenia za pracę. Dopuszczalne jest zastosowanie wobec niego instytucji potrącenia z art. 498 i nn. Kodeksu cywilnego w związku z art. 300 Kodeksu pracy. Tak zadecydował Sąd Najwyższy w wyroku z 10 czerwca 2021 r., sygn. akt III PSKP 19/21.

W okolicznościach faktycznych sprawy powód dochodził zapłaty od byłego pracodawcy odszkodowania za zakaz konkurencji po ustaniu stosunku pracy. w trakcie swojego zatrudnienia pracownik (jako wiceprezes zarządu) korzystał ze służbowej karty płatniczej, m.in. przy opłacaniu usług gastronomicznych podczas spotkań z kontrahentami, członkami związków zawodowych, przy opłacaniu usług hotelowych, transportowych i parkingowych w czasie służbowych wyjazdów, zakup upominków dla kontrahentów. w wyniku przeprowadzonego audytu zakwestionowano część wydatków poniesionych przez pracownika przy użyciu służbowej karty płatniczej z uwagi m.in. na brak wskazania przy transakcjach danych kontrahentów, z którymi powód odbywał spotkania, kiedy pokrywał te wydatki, bądź którym wręczył zakupione upominki. w związku z tym były pracodawca wystawił notę obciążeniowa na kwotę zakwestionowanych wydatków i następnie, z uwagi na brak ich zwrotu przez powoda, dokonał potrącenia kwoty wierzytelności z tytułu wydatków sfinansowanych kartą służbową z wierzytelnością powoda z tytułu odszkodowania przewidzianego w umowie o zakazie konkurencji.

Sąd rejonowy uwzględnił powództwo powoda argumentując, że pozwana nie wykazała istnienia po jej stronie wierzytelności wobec powoda z tytułu wykorzystywania służbowej  karty płatniczej w celach niemających służbowego charakteru, wobec czego nie doszło do  skutecznego potrącenia i w efekcie – umorzenia roszczenia zgłoszonego w pozwie. Takie stanowisko podtrzymał sąd drugiej instancji.

Sąd Najwyższy uwzględnił skargę kasacyjną byłego pracodawcy, uchylając wyrok i przekazując sprawę do ponownego rozpoznania. w uzasadnieniu Sąd Najwyższy podkreślił, że sąd okręgowy dokonał błędnej wykładni przepisów dotyczących odpowiedzialności pracownika za szkody wyrządzone w powierzonym mu przez  pracodawcę mieniu, zwłaszcza w kwestii rozkładu ciężaru dowodu w tego rodzaju procesach. Zdaniem Sądu Najwyższego to powód, rozliczając się z powierzonego mu mienia w postaci pieniędzy pobranych z karty płatniczej, powinien wykazać, że zostały one wydatkowane zgodnie z ich przeznaczeniem, a więc na cele służbowe. Niewykazanie tego faktu oznacza nierozliczenie się z powierzonego mienia.

Ciężaru dowodowego w tym zakresie nie można przerzucać na pracodawcę i żądać od niego wykazania, że pobrane z karty płatniczej pieniądze zostały wydatkowane na cele inne niż służbowe, skoro pracownik nie wykazał służbowego przeznaczenia owych wydatków.

Obowiązkiem powoda było rozliczenie się z powierzonego mu mienia w sposób określony w aktach wewnątrzzakładowych, a więc wykazanie za pomocą stosownych dokumentów, że pieniądze pobrane z karty płatniczej wydatkował na cele służbowe. To, że wspomniane akty wewnątrzzakładowe nie zawierały jednoznacznego zakazu używania kart płatniczych do celów prywatnych, nie oznacza, iż pracownicy, a zwłaszcza osoby należące – jak powód – do ścisłej kadry zarządzającej spółką, nie zdawali sobie sprawy z tego, że powierzone im mienie w postaci owych kart ma służbowe przeznaczenie.

Sąd Najwyższy potwierdził również, że zobowiązanie wynikające z umowy o zakazie  konkurencji nie jest zobowiązaniem ze stosunku pracy, mimo tego, że jest ze stosunkiem pracy ściśle związane. Odszkodowanie zatem nie jest składnikiem wynagrodzenia za pracę. Nie może nim być także dlatego, że ma charakter kompensacyjny, gdy tymczasem wynagrodzenie za pracę jest czynnością majątkowoprzysparzającą. Skoro odszkodowanie z tytułu zakazu konkurencji po ustaniu stosunku pracy nie podlega ochronie przewidzianej dla wynagrodzenia za pracę, to dopuszczalne jest zastosowanie wobec niego instytucji potrącenia z art. 498 i nn. Kodeksu cywilnego w związku z art. 300 Kodeksu pracy.