Państwowa Inspekcja Pracy (PIP) uzyska z dużym prawdopodobieństwem uprawnienia do zmiany umów cywilnoprawnych na umowy o pracę. Z tego powodu firmy powinny jak najszybciej przejrzeć stosowany model współpracy B2B, aby zminimalizować potencjalne zagrożenia. Na co przedsiębiorstwa powinny zwrócić szczególną uwagę? Jakie uprawnienia może uzyskać PIP? Kiedy możemy się spodziewać wejścia w życie zmian?

Planowane zmiany

Od dłuższego czasu polski rynek pracy opiera się na zatrudnianiu również przez umowy cywilnoprawne. Jednym z przykładów takiej współpracy jest model B2B (ang. business-to-business). Do tej pory ten typ umów rzadko był kwestionowany, jednak może to ulec zmianie, bowiem Główny Inspektor Pracy oraz Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej zapowiadają rozszerzenie kompetencji Państwowej Inspekcji Pracy. PIP najprawdopodobniej otrzyma możliwość przekształcania umów cywilnoprawnych w stosunki pracy na mocy decyzji administracyjnej.

Model B2B – istotne cechy

Model B2B opiera się na umowie cywilnoprawnej zawartej między usługobiorcą (np. spółką lub innym podmiotem prawnym) a usługodawcą, którym jest osoba prowadząca działalność gospodarczą na własny rachunek. Samozatrudniony to osoba fizyczna prowadząca jednoosobową działalność gospodarczą, zarejestrowana w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej, która nie zatrudnia innych pracowników. Obie strony tej umowy są traktowane jako profesjonalni przedsiębiorcy, mający równe prawa. Do umów B2B nie stosuje się regulacji wynikających z Kodeksu pracy, ale przepisy Kodeksu cywilnego. Strony umowy mają dużą elastyczność w ustalaniu warunków współpracy. Kluczową cechą modelu B2B jest swoboda i niezależność usługodawcy w realizacji usług. Samodzielnie wybiera on metody oraz środki potrzebne do wykonania umowy, a także decyduje o czasie i miejscu pracy. Pewne ograniczenia mogą jednak wynikać z charakteru danej usługi. Usługodawca jako przedsiębiorca ponosi ryzyko związane z prowadzeniem własnej działalności. Obejmuje to organizację potrzebnych zasobów i ponoszenie kosztów ich zakupu z własnych środków. Co do zasady ponosi on pełną odpowiedzialność cywilnoprawną za swoje działania wobec kontrahentów i osób trzecich. W przeciwieństwie do pracownika usługodawca odpowiada za swoje zobowiązania publicznoprawne, a także zajmuje się wszystkimi innymi formalnościami związanymi z działalnością gospodarczą.

Stosowanie modelu B2B w praktyce

Model B2B, mimo że często korzystny dla obu stron, nie może być stosowany w sytuacjach typowych dla stosunku pracy. Zgodnie z art. 22 § 1 Kodeksu pracy, jeśli warunki

zatrudnienia odpowiadają stosunkowi pracy, to mimo nazwy umowy, traktowane jest ono jako stosunek pracy. Przede wszystkim usługodawca nie może być podporządkowany odbiorcy usług w sposób charakterystyczny dla relacji pracowniczej. Podporządkowanie objawia się szczególnie w otrzymywaniu wiążących poleceń dotyczących sposobu realizacji usług. Chociaż usługodawca może otrzymywać wskazówki dotyczące wykonywania usług, nie może być podporządkowany kierownictwu organizacji w taki sposób, jak pracownik.

Usługodawca nie powinien mieć narzuconego sztywno czasu i miejsca wykonywania usług. Nie oznacza to jednak pełnej dowolności. Wymóg świadczenia usług w określonym miejscu lub czasie może być uzasadniony specyfiką usługi. Również odpowiedzialność usługodawcy powinna wykraczać poza ramy odpowiedzialności pracownika.

Usługodawca nie ma praw typowych dla pracowników, takich jak prawo do urlopu, wynagrodzenia chorobowego czy organizacyjnych benefitów, ale może mieć możliwość przerwania świadczenia usług na pewien czas.

Możliwość przekształcenie umowy cywilnoprawnej w umowę o pracę

Zatrudnienie na podstawie umowy B2B, które w praktyce przypomina warunki stosunku pracy, może zostać zakwestionowane i prowadzić do przekształcenia umowy w stosunek pracy. Uprawnienia w zakresie kontrolowania stosunków cywilnoprawnych posiada w szczególności PIP i aktualnie Inspekcja może wnosić powództwa w sprawach o ustalenie istnienia stosunku pracy, kwestionując zawartą umowę cywilnoprawną.

Jednakże należy zaznaczyć, że trwają w obecnej chwili prace nad wzmocnieniem roli i uprawnień PIP, w szczególności w zakresie kontroli form zatrudnienia. Największe kontrowersje budzi plan nadania PIP prawa do przekształcania umów cywilnoprawnych w umowy o pracę. Istnieje możliwość, że taka decyzja mogłaby być natychmiastowo wdrażana.

Jak tłumaczy Główny Inspektor Pracy, nadchodzące zmiany są również związane z implementacją unijnej dyrektywy mającej na celu poprawę warunków pracy za pośrednictwem platform internetowych. Kluczowym elementem tej dyrektywy jest obowiązek wprowadzenia przez państwa mechanizmu domniemania istnienia stosunku pracy między osobą wykonującą pracę a platformą internetową, która zleca tę pracę.

Według informacji medialnych prace nad nowymi regulacjami są bardzo intensywne, a ich wdrożenie planowane jest na 2025 rok. Na razie nie jest znany dokładny kształt tych zmian, ale jest w zasadzie pewne, że kontrola stosunków cywilnoprawnych zostanie zaostrzona.