O ograniczeniach inwestycyjnych w świetle dozwolonej działalności gospodarczej fundacji.

Luksemburg – państewko malowniczo położone u stóp Ardenów – jest jednym z centrów światowej finansjery. Jak jednak wynika z niedawnych interpretacji fiskusa, polskie fundacje rodzinne mogą zostać – do pewnego przynajmniej stopnia – wykluczone z uczestnictwa w tamtejszym obrocie.

Lawina interpretacji – fundacje rodzinne piszą do fiskusa

Fundacje rodzinne – po roku obowiązywania ustawy z dnia 26 stycznia 2023 r. o fundacjach rodzinnych (Dz.U. z 2023 r. poz. 326) – zdążyły już zdobyć popularność wśród polskich przedsiębiorców. Ta efektywna biznesowo (link: https://lexplorers.pl/fundacja-rodzinna-jako-portfel-inwestycyjny/) instytucja prawna pozostaje jednak nowością zarówno dla biznesu, jak i dla fiskusa. Wątpliwości, dotyczące zwłaszcza zakresu dopuszczalnej działalności gospodarczej fundacji rodzinnej, stały się przyczyną, dla której podatnicy intensywnie wnoszą o wydanie interpretacji indywidualnych. Wiele z nich dotyczy stosunków prawnych fundacji rodzinnych na styku z obcymi jurysdykcjami podatkowymi (o przypadku obcej fundacji rodzinnej pisaliśmy tutaj: https://lexplorers.pl/fundacja-to-nie-skarbonka-fundatora/).

Dozwolona działalność fundacji rodzinnych

Osią kontrowersji pomiędzy podatnikami a organem podatkowym jest zwykle ustalenie dopuszczalnego zakresu dozwolonej działalności fundacji rodzinnej. Dla porządku przypomnijmy, że przychody z tytułu działalności gospodarczej, która nie mieściłaby się w katalogu z art. 5 ust. 1, będą opodatkowane – na podstawie art. 24r ust. 1 ustawy o CIT – sankcyjną stawką podatku dochodowego od osób prawnych (25%). Wspominany art. 5 ustawy o fundacji rodzinnej stanowi zatem, że fundacja rodzinna może wykonywać działalność gospodarczą tylko w zakresie:

1) zbywania mienia, o ile mienie to nie zostało nabyte wyłącznie w celu dalszego zbycia;

2) najmu, dzierżawy lub udostępniania mienia do korzystania na innej podstawie;

3) przystępowania do spółek handlowych, funduszy inwestycyjnych, spółdzielni oraz podmiotów o podobnym charakterze, mających swoją siedzibę w kraju albo za granicą, a także uczestnictwa w tych spółkach, funduszach, spółdzielniach oraz podmiotach;

4) nabywania i zbywania papierów wartościowych, instrumentów pochodnych i praw o podobnym charakterze;

5) udzielania pożyczek podmiotom wskazanym w ustawie o fundacjach rodzinnych;

6) obrotu zagranicznymi środkami płatniczymi należącymi do fundacji rodzinnej w celu dokonywania płatności związanych z działalnością fundacji rodzinnej;

7) produkcji przetworzonych w sposób inny niż przemysłowy produktów roślinnych i zwierzęcych (z wyłączeniami) i gospodarki leśnej – o ile są wykonywane w związku z gospodarstwem rolnym fundacji.

Art. 5 ust. 1 pkt 3 ustawy o fundacjach rodzinnych stał się przedmiotem niedawnych rozstrzygnięć organu interpretacyjnego (0114-KDIP2-1.4010.535.2023.3.JF, 0114-KDIP2-1.4010.551.2023.2.PP). Ze względu na związek sprawy z popularną dla celów podatkowych jurysdykcją (Wielkie Księstwo Luksemburga) warto przyjrzeć się tej sprawie nieco bliżej.

Fundacja rodzinna i podatkowa transparentność – ciąg dalszy negatywnej linii fiskusa

Przedmiotem wniosku o interpretację było ustalenie, czy fundacja rodzinna w organizacji będzie zwolniona z podatku dochodowego od osób prawnych w zakresie przychodów i dochodów z inwestycji kapitałowych spółki przypadających na nią na zasadzie art. 5 ustawy o CIT jako wspólnika spółki luksemburskiej oraz czy przystąpienie przez tę fundację do spółki (societé en commandite spéciale, SCSp, special limited partnership) może być na podstawie art. 6 ust. 7 ustawy CIT uznane za prowadzenie działalności gospodarczej fundacji rodzinnej wykraczającej poza zakres określony w art. 5 ustawy o fundacji rodzinnej.

Podatnik wywodził, że skoro luksemburska spółka typu societé en commandite spéciale – pod rządem prawa Wielkiego Księstwa Luksemburga – ma status alternatywnego funduszu inwestycyjnego, to inwestycja polegająca na przystąpieniu do niej należy do zakresu dozwolonej działalności gospodarczej na podstawie art. 5 ust. 1 pkt 3 ustawy o fundacjach rodzinnych („przystępowanie do funduszy inwestycyjnych”).

Stanowiska tego nie podzielił jednak organ podatkowy. Zdaniem fiskusa nie jest wystarczające wskazanie na funkcjonalne podobieństwo spółki luksemburskiej do polskiego funduszu inwestycyjnego, ale konieczne pozostaje też uwzględnienie formy prawnej tego podmiotu oraz jego statusu podatkowego. Ustawa o fundacjach rodzinnych – w ocenie organu – pozwala na przystępowanie jedynie do takich spółek, które w danej jurysdykcji podatkowej mają status podatników CIT. Analizowana spółka – mimo że działa jako alternatywny fundusz inwestycyjny – nie mieści się zatem w dyspozycji normy art. 5 ust. 1 pkt 3 ustawy o fundacjach rodzinnych. Na gruncie prawa luksemburskiego jest ona bowiem spółka osobową – nie posiada osobowości prawnej i jest transparentna podatkowo (przychody są przypisywane wspólnikom i na ich poziomie opodatkowane). Z tych względów przystąpienie do takiej spółki nie będzie dla fundacji rodzinnej dopuszczalną formą działalności gospodarczej.

Konsekwencje dla możliwości inwestycyjnych fundacji rodzinnych

Geografia rynków kapitałowych sprawia, że Luksemburg pozostaje siedzibą dla wielu podmiotów o charakterze zbliżonym do polskich funduszy inwestycyjnych. Wskutek ich „podatkowej transparentności” (opodatkowanie na poziomie wspólników, nie zaś samej spółki) nie można jednak, zdaniem fiskusa, zastosować do nich przepisów o zakresie dozwolonej działalności gospodarczej fundacji rodzinnych. Jak się wydaje, zawężające stanowisko fiskusa – o ile nie zostanie podważone przez sądy administracyjne – znacznie ograniczy możliwości lokowania kapitału przez fundacje rodzinne.

W tym kontekście warto też dodać, że na spotkaniu Zespołu ds. Deregulacji i Dialogu Społecznego, który działa przy Ministerstwie Rozwoju i Technologii, przedstawiciele resortu ujawnili propozycję uregulowania skutków podatkowych inwestycji dokonywanych przez fundacje rodzinne w zagranicznych spółkach osobowych. W praktyce oznaczałoby to rozciągnięcie na tego typu podmioty zakresu zastosowania art. 1 ust. 3 pkt 1a ustawy o CIT. Do 31 października 2024 r. projekt nowelizacji nie został jeszcze opublikowany. Prawnicy GWW będą jednak uważnie przyglądali się tym pracom – zachęcamy więc do śledzenia naszego bloga lexplorers.pl.