W poprzednim wpisie („Zdążyć przed przedawnieniem, czyli o instrumentalnym wszczynaniu postępowań karnych skarbowych”) przedstawiłam zjawisko wszczynania przez finansowe organy ścigania postępowań karnych skarbowych, wyłącznie w celu zawieszenia biegu terminu przedawnienia zobowiązań podatkowych. Czy zebrane przez nas dane za lata 2008-2014, pochodzące od urzędów kontroli skarbowej, potwierdzają tę tezę? I czym charakteryzują się takie instrumentalne wszczęcia?

Marginalna działalność

Uzyskane z uks-ów informacje (w trybie dostępu do informacji publicznej) wskazują na to, że zjawisko wszczynania postępowań karnych skarbowych jeszcze w trakcie postępowań kontrolnych jest zjawiskiem marginalnym z perspektywy całościowej działalności urzędu. Co istotne, ilość prowadzonych każdego roku przez organy postępowań kontrolnych na przestrzeni lat 2008-2014 utrzymywała się na podobnym poziomie. Natomiast odsetek postępowań kontrolnych, w trakcie których wszczęto postępowania karne skarbowe w ogólnej liczbie prowadzonych w danym roku przez urząd postępowań, wahał się od 1.3% w 2008 roku do 6.2% w 2014. Pomimo więc, że wartość ta rosła na przestrzeni lat, to wciąż pozostawała na dość niskim poziomie. Można zatem uznać, iż jest to procedura o charakterze wyjątkowym.

Wyjątkowe okoliczności

Przyjrzyjmy się więc bliżej tym postępowaniom kontrolnym, w trakcie których wszczęto postępowania karne skarbowe. Jakie to wyjątkowe okoliczności spowodowały, że organ zdecydował się zastosować środek tak sporadycznie przecież wykorzystywany w jego działalności? Okazuje się, że aż 89% tych postępowań kontrolnych, w trakcie których wszczęto postępowanie karne skarbowe to postępowania, których przedmiotem były zobowiązania podatkowe zagrożone przedawnieniem z końcem roku, w którym wszczęto postępowanie karne skarbowe. Tym specjalnym czynnikiem, który wpływa na zastosowanie przez organ tego wyjątkowego środka, jakim jest wszczęcie postępowania karnego skarbowego jeszcze przed zakończeniem postępowania kontrolnego, jest więc ryzyko przedawnienia zobowiązania podatkowego. Nastąpiłoby to z końcem roku, gdyby nie wszczęte postępowanie karne skarbowe.

Co z pozostałymi postępowaniami?

Tylko w 11% przypadków postępowań kontrolnych, w trakcie których wszczęto postępowania karne skarbowe, miało to miejsce w trakcie postępowania, którego przedmiotem nie było zobowiązanie przedawniające się z końcem danego roku. Co to za przypadki?

Nie znamy dokładnej odpowiedzi na to pytanie. Możemy jednak przypuszczać, że wynika to z tego, że często postępowania karne skarbowe wszczynane są w przedmiocie uszczuplenia lub narażenia na uszczuplenie zobowiązań podatkowych za kilka okresów podatkowych. Zazwyczaj tylko jeden z nich uległby przedawnieniu z końcem roku, gdyby nie wszczęte uprzednio postępowanie karne skarbowe. Ma to związek z tym, że organy skarbowe często prowadzą postępowania kontrolne, które dotyczą kilku okresów. W toku tych postępowań często pojawiają się te same wątpliwości co do prawidłowości rozliczeń podatkowych, co w przypadku okresu zagrożonego przedawnieniem. Finansowe organy ścigania wszczynają więc postępowanie karne skarbowe łącznie także za pozostałe okresy podatkowe. Część z tych 11% postępowań kontrolnych mogła więc wchodzić w zakres postępowania karnego skarbowego wyłącznie ze względu na fakt, iż co najmniej jeden okres objęty postępowaniem kontrolnym, zagrożony był przedawnieniem.

Podsumowanie

Organy skarbowe rzadko decydują się na wszczęcie postępowania karnego skarbowego w trakcie postępowania kontrolnego. Jeżeli już to robią, dotyczy to prawie wyłącznie postępowań kontrolnych, mających za przedmiot zobowiązanie podatkowe zagrożone przedawnieniem. Jedną z cech charakteryzujących instrumentalnie wszczęte postępowanie karne skarbowe jest więc okoliczność, iż zostało ono wszczęte w trakcie takiego postępowania kontrolnego/podatkowego. Jakie są pozostałe okoliczności warunkujące instrumentalne wszczęcie postępowania karnego skarbowego? O tym w kolejnym wpisie.

Autorką artykułu jest Joanna Waśko, adwokat w GWW.