Szczegółowa analiza nowych form prawnych, jakie mogą być wykorzystane do szeroko rozumianego zarządzania majątkiem, a w szczególności do zarządzania aktywami płynnymi (wealth management) – spółki estońskiej, polskiej spółki holdingowej, alternatywnej spółki inwestycyjnej (ASI) oraz fundacji rodzinnej – wskazuje, że – mimo pozornej szczodrości ustawodawcy w przyznawaniu zwolnień z CIT – przy ich wyborze należy kierować się ostrożną rozwagą i zręczną roztropnością.

Beczka miodu, łyżka dziegciu – nowe rozwiązanie podatkowe a wealth management

Ewolucja polskiego prawa podatkowego w ostatnich latach charakteryzuje się pewną dychotomią. Z jednej strony podatnicy doświadczyli bowiem skutków wielu kontrowersyjnych reform, prowadzących do praktycznego zwiększenia wysokości niektórych danin publicznych; z drugiej jednak strony nie sposób zaprzeczyć, że ustawodawca wypracował kilka wartych uwagi instytucji, które, choć należą raczej do sfery prawa cywilnego, handlowego i finansowego, mają znaczenie także dla opodatkowania przedsiębiorców. Mając do dyspozycji kilka nowych możliwości inwestowania, właściciele polskich firm prywatnych mogą wybierać spośród nich formy prawne najbardziej sprzyjające gromadzeniu środków i przeznaczyć je nie tylko na dalszy rozwój biznesu, ale przede wszystkim realizację długoterminowej strategii zarządzania majątkiem prywatnym czy rodzinnym przy udziale zespołu ekspertów z różnych dziedzin. Obecne otoczenie prawne pozwala zatem prowadzić prawdziwy wealth management (także w ramach tzw. single- albo multi-family office) jak w najbardziej rozwiniętych gospodarkach.

W naszym artykule chcielibyśmy porównawczo – z perspektywy głównie, acz nie tylko, podatkowej – omówić cztery z nich:

• spółkę estońską,
• polską spółkę holdingową,
• alternatywną spółkę inwestycyjną (ASI),
• fundację rodzinną.

Przed rozpoczęciem analizy porównawczej przyjrzyjmy się jednak samemu pojęciu wealth management.

Wealth management – zarządzanie majątkiem przez profesjonalistów

W szerokim sensie przez wealth management można rozumieć każde działanie zmierzające do maksymalizacji majątku klienta. W praktyce rynkowej oznacza ono przede wszystkim świadczone na rzecz klientów o wysokim statusie materialnym usługi związane z zarządzaniem aktywami oraz dostosowanych do ich potrzeb usług finansowych. W kręgu szeroko pojętego wealth management sytuowały się już wypowiedzi ekspertów GWW, które znajdą Państwo na naszym blogu lexplorers.pl: https://lexplorers.pl/fundacja-rodzinna-jako-portfel-inwestycyjny/. Tu jednak chcielibyśmy skupić się na sprawie stanowiącej jedną z osi wealth management – wyborze form prawnych dla inwestycji.

Spółka estońska w strukturze wealth management – czynnik rozwoju, choć niewolny od ograniczeń

Wprowadzenie do polskiego porządku prawnego tzw. spółki estońskiej (lub opodatkowania estońskim CIT, określanego w ustawie o CIT jako „ryczałt od dochodów spółek”) na samym początku nie wzbudziło entuzjazmu polskich przedsiębiorców. Z czasem (wobec legislacyjnych korekt) dostrzegli oni jednak jej znaczenie jako czynnika przyczyniającego się do rozwoju biznesu. Celem tego rozwiązania jest pobudzenie działalności operacyjnej – stąd opodatkowanie pojawia się dopiero – w dużym uproszczeniu – przy wypłacie dywidendy. Wzmocnienie „bodźca proinwestycyjnego” w przypadku spółki estońskiej wiąże się jednak z ograniczeniem jej możliwości w zakresie inwestycji kapitałowych (np. zakaz obejmowania akcji lub jednostek uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych). Ponadto, w świetle art. 28j ust. 1 pkt 2 ustawy CIT wartość przychodów podatnika estońskiego CIT z pasywnych źródeł przychodów (zwłaszcza wierzytelności, odsetek, ze zbycia i realizacji praw z instrumentów finansowych) nie może przekroczyć 50% przychodów z jego całej działalności (liczonych z uwzględnieniem kwoty należnego VAT). W przeciwnym razie traci on prawo do korzystania z estońskiego CIT (podobnie jak w przypadku zaangażowania np. w instytucjach inwestycyjnych, fundacjach lub trustach). Czynniki te ograniczają znaczenie tzw. spółki estońskiej jako „wehikułu finansowego” dla podmiotów zainteresowanych przychodami z zysków kapitałowych.

Polska spółka holdingowa, CIT i wealth management – 100% zwolnienia, ale…

Z pozoru hojny okazał się ustawodawca polski, gdy ustanawiał jedno z ciekawszych rozwiązań podatkowych ostatnich lat – tzw. polską spółkę holdingową. Spółka (sp. z o.o., prosta spółka akcyjna lub spółka akcyjna), która nie należy do podatkowej grupy kapitałowej (co wobec małej liczby tych grup nietrudne) i nie korzysta ze zwolnień strefowych, może mieć status polskiej spółki holdingowej, jeśli prowadzi rzeczywistą działalność gospodarczą, a jej wspólnikiem nie jest podmiot z raju podatkowego. Pod rygorem utraty tego statusu jej spółka zależna też musi spełnić wymogi wskazane drobiazgowo w ustawie o CIT. W tym stanie rzeczy – na podstawie art. 24n ust. 1 ustawy o CIT – przychody z dywidend uzyskane przez spółkę holdingową od krajowej lub zagranicznej spółki zależnej są zwolnione od podatku dochodowego od osób prawnych. Warunkiem 100-procentowego zwolnienia z CIT pozostaje jednak, by na dzień poprzedzający uzyskanie przychodów z dywidend albo zbycia udziałów (akcji) warunki dotyczące spółki holdingowej i spółek zależnych (określone w art. 24m ust. 1 pkt 1–4 ustawy o CIT) były spełnione nieprzerwanie przez okres co najmniej 2 lat (nadmieńmy, że za problematyczny uznaje się wciąż sposób obliczania tego terminu).

Choć niepewność wykładni prawa, kazuistyczne ujęcie wymagań stawianych przez ustawodawcę spółkom holdingowej i zależnej oraz ograniczenia nałożone na spółki nieruchomościowe stanowią czynniki przemawiające na niekorzyść wyboru polskiej spółki holdingowej jako narzędzia wealth management, 100-procentowe zwolnienie z CIT sprawia, że nie należy ignorować przydatności tego rozwiązania dla zarządzania majątkiem. Wydaje się zatem, że polskiej spółce holdingowej – przynajmniej w obecnym stanie prawnym – trudno odgrywać rolę narzędzia wealth management na miarę oczekiwań rynku.

Alternatywna spółka inwestycyjna (ASI) – alternatywa dla innych form zarządzania majątkiem?

Kolejnym novum ostatniej dekady, które może odgrywać istotną rolę w szeroko pojętym wealth management, jest alternatywna spółka inwestycyjna (ASI). Zgodnie z art. 8a ust. 3 ustawy z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi (Dz.U. z 2024 r. poz. 1034) wyłącznym przedmiotem działalności alternatywnej spółki inwestycyjnej (będącej, dodajmy, alternatywnym funduszem inwestycyjnym), z zastrzeżeniem wyjątków określonych w tej ustawie, jest zbieranie aktywów od wielu inwestorów w celu ich lokowania w interesie tych inwestorów zgodnie z określoną polityką inwestycyjną. Wśród podatkowych korzyści, jakie wiążą się z ASI, należy wskazać zwolnienie z CIT dochodów ze zbycia udziałów lub akcji – o ile zbywająca je alternatywna spółka inwestycyjna przed dniem zbycia posiadała bezpośrednio i nieprzerwanie przez okres dwóch lat nie mniej niż 5% udziałów (akcji) w kapitale spółki, której udziały (akcje) zostały zbyte (podobnie jak w polskiej spółce holdingowej nie dotyczy to udziałów lub akcji spółek, w których 50% lub więcej aktywów stanowią nieruchomości położone w Polsce lub prawa do nich). ASI może też korzystać ze zwolnienia dywidendowego (przy posiadaniu co najmniej 5% akcji lub udziałów nieprzerwanie przez 2 lata) oraz zaliczyć do kosztów uzyskania przychodu wszelkie wydatki związane z pozyskiwaniem finansowania dłużnego.

Fundacja rodzinna i wealth management – rozwiązanie intuicyjne, możliwe niespodzianki

Fundacje rodzinne od razu zyskały wśród polskich przedsiębiorców znaczną popularność. Dostępność i względna elastyczność tej formy prawnej uczyniła z niej wygodne narzędzie szeroko pojętego wealth management, użyteczne zwłaszcza dla planowania sukcesyjnego. Charakterystyce fundacji rodzinnej – tak w kontekście jej aktywności biznesowej, jak i opodatkowania – specjaliści GWW poświęcili wiele miejsca na blogu lexplorers.pl: https://lexplorers.pl/majatek-a-mienie-w-fundacji-rodzinnej/, https://lexplorers.pl/fundacja-rodzinna-jako-portfel-inwestycyjny/, https://lexplorers.pl/obowiazki-rachunkowe-i-podatkowe-fundacji-rodzinnych/. Dla porządku przypomnijmy tu jednak, że podstawowym ryzkiem związanym z opodatkowaniem fundacji rodzinnej pozostaje wykroczenie poza zakres tzw. dozwolonej działalności gospodarczej, wskazany w katalogu z art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 2023 r. o fundacji rodzinnej (Dz.U. z 2023 r. poz. 326). Jeśli okaże się, że dana aktywność (zdaniem organu podatkowego) nie zmieściła się we wspomnianym katalogu, dochód z tego źródła podlega opodatkowaniu sankcyjną stawka CIT: 25%.

Wealth management – poszukiwanie własnej drogi (z pomocą doradcy)

Przegląd czterech instytucji polskiego prawa, które mogą posłużyć do nadania majątkowi odpowiedniej struktury, prowadzi do niemal banalnego wniosku – każda z nich ma zalety i wady, a jej wybór musi być dostosowany do specyfiki danego biznesu, zakresu jego działalności oraz „apetytu na ryzyko”. Na pierwszy rzut oka bowiem wydaje się, jakoby ustawodawca był niezwykle szczodry w przyznawaniu proinwestycyjnych zwolnień podatkowych; po przyjrzeniu się szczegółom regulacji wypada jednak dojść do wniosku, że niezbędna pozostaje roztropność w wyborze konkretnego rozwiązania.

Przejawem takiej roztropności jest skorzystanie z usług zaufanego doradcy – zachęcamy do śledzenia naszego bloga lexplorers.pl i odwiedzenie strony gww.pl.