Prawidłowe określenie kryteriów oceny ofert jest jednym z najistotniejszych elementów przygotowania procedury postępowania. Niejednokrotnie można spotkać się z pozacenowymi kryteriami, które ostatecznie nie wpływają na wybór oferty najkorzystniejszej. Wszystkie bowiem podmioty biorące udział w postępowaniu uzyskują w nich maksymalną liczbę punktów i ostatecznie o wyborze oferty najkorzystniejszej decyduje cena. Takimi kryteriami są przykładowo okres gwarancji czy termin realizacji w umowach o roboty budowlane.

Regulacja ustawowa

Katalog kryteriów oceny ofert określony został w art. 91 ust. 2 ustawy Pzp. Wskazano w nim, że poza ceną, kryteriami oceny ofert mogą być inne kryteria odnoszące się do przedmiotu zamówienia, w szczególności:

1) jakość, w tym parametry techniczne, właściwości estetyczne i funkcjonalne;

2) aspekty społeczne, w tym integracja zawodowa i społeczna osób, o których mowa w art. 22 ust. 2 ustawy Pzp, dostępność dla osób niepełnosprawnych lub uwzględnianie potrzeb użytkowników;

3) aspekty środowiskowe, w tym efektywność energetyczna przedmiotu zamówienia;

4) aspekty innowacyjne;

5) organizacja, kwalifikacje zawodowe i doświadczenie osób wyznaczonych do realizacji zamówienia, jeżeli mogą mieć znaczący wpływ na jakość wykonania zamówienia;

6) serwis posprzedażny oraz pomoc techniczna, warunki dostawy, takie jak termin dostawy, sposób dostawy oraz czas dostawy lub okres realizacji.

Z powyższego wynika zatem, że ustawa Pzp nie definiuje zamkniętego katalogu kryteriów oceny ofert. Wymienia jedynie przykładowe kwestie, na które zamawiający mogą zwrócić uwagę opracowując katalog tych kryteriów.

Aspekty środowiskowe

Jednym z wymienionych wprost przez ustawodawcę rodzajów kryteriów są aspekty środowiskowe. Kryterium związane z tymi aspektami może odnosić się m.in. do recyklingu. Przykładowo, Krajowa Izba Odwoławcza (dalej: „Izba” lub „KIO”) w wyroku z dnia 19 lipca 2019 r. (sygn. KIO 1187/19) uznała, że wprowadzenie kryterium związanego z recyklingiem odpadów komunalnych nie narusza przepisów Pzp, jeśli pozostaje w związku z przedmiotem zamówienia. Występuje on zaś niewątpliwie w zamówieniach organizowanych przez gminy na wywóz odpadów komunalnych. Osiągnięcie pewnych poziomów recyklingu jest obowiązkiem gminy, zatem zamawiający może stawiać wymogi odnoszące się do recyklingu, ponieważ pozostawać one będą w związku jego uzasadnionymi potrzebami.

Standardy techniczne sprzętu

Zdaniem Izby, pozacenowe kryterium oceny ofert stanowić może także jakość dostarczanego sprzętu, np. komputerowego. Zamawiający zobowiązany jest określić w treści specyfikacji istotnych warunków zamówienia minimalne parametry funkcjonalno-użytkowe sprzętu. Nie oznacza to jednak, że w ramach kryteriów oceny ofert nie może premiować sprzętu lepszego jakościowego, np. z szybszym procesorem, lepszą kartą graficzną, większą pojemnością pamięci RAM. Jak wskazuje KIO w wyroku z dnia 8 maja 2019 r., (sygn. KIO 744/19): „spełnienie większego zakresu wymaganych parametrów technicznych w ramach wersji standardowej systemu, może stanowić kryterium jakościowe (pozacenowe) przedmiotu zamówienia, odnoszące się wprost do wymaganych właściwości funkcjonalnych systemu.” Zamawiający będzie w ten sposób premiował oferty obejmujące bardziej wartościowy dla niego sprzęt, które jednocześnie będą spełniać wymagania minimalne.

Organizacja zespołu

Organizacja zespołu jest kryterium oceny ofert stosowanym przez instytucje publiczne, najczęściej w zamówieniach na usługi. Organizacja zespołu może dotyczyć m.in. jego liczebności, struktury czy też formy zatrudnienia. Przykładowo, w sprawach rozpatrywanych pod sygn.  KIO 486/17,  KIO  492/17 (wyrok z dnia 3 kwietnia 2017 r.), Izba nakazała usuniecie kryterium, w którym zamawiający wymagał określonej długości umowy o pracę od pracowników wykonawcy. KIO wskazała, że : „po  nowelizacji dopuszczalne jest określenie jako kryterium  oceny  ofert  także  właściwości  podmiotowych wykonawcy, pod warunkiem  że  ten  wykaże w sposób niebudzący  wątpliwości, iż kryterium oceny ofert w brzmieniu proponowanym przez zamawiającego będzie niewątpliwie w całości związane z przedmiotem zamówienia. W przypadku tego kryterium jego związek z przedmiotem tego zamówienia jest wątpliwy. Zamówienie może wykonać każdy zespół osób o odpowiedniej wiedzy i doświadczeniu, niezależnie od formy zatrudnienia. (…) zaakceptowanie postępowania  Zamawiającego  ustalającego jako kryterium zatrudnienie na umowę o pracę przed terminem składania ofert prowadziłoby do  wypaczenia  istoty  zamówień publicznych, tj. niedopuszczenia do realizacji zamówienia wszystkich wykonawców, a w szczególności małych  i  średnich  przedsiębiorców,  którzy  są  w  stanie dane zamówienie w sposób prawidło wykonać”.

Pozacenowe kryteria oceny ofert nie mogą zatem dotyczyć właściwości wykonawcy. Zamawiający mogą wymagać posiadania określonego doświadczenia przez przedstawiony zespół, jednakże nie może być ono zawężone do doświadczenie zdobytego w pracy u tego wykonawcy.

Certyfikaty

Kolejnym dopuszczanym przez Izbę rozwiązaniem jest nagradzanie przez zamawiającego posiadania certyfikatów jakości (sprzętu, usług itp.). Jak zauważa Izba w sprawie rozpatrywanej pod sygn. KIO 582/17 (wyrok z dnia 11 kwietnia 2017 r.), art. 91 ust. 2 ustawy Pzp nie zabrania przyjęcia opisu kryterium przez wskazanie konkretnego certyfikatu funkcjonującego na rynku i dostępnego wykonawcom, potwierdzającego pożądane i punktowane z tego powodu parametry przedmiotu dostawy.

Pokreślić należy, że okoliczność niedysponowania przez wszystkich oferentów w czasie przewidzianym na składanie ofert danym certyfikatem, nie może prowadzić do wniosku, iż doszło do naruszenia zasady równości wykonawców i uczciwej konkurencji. Przeciwnie, kryterium oceny ofert nie miałoby sensu, gdyby wszystkie funkcjonujące na rynku podmioty taki certyfikat posiadały.

Czego nie wolno robić zamawiającym?

Zamawiający nie mogą określać kryteriów oceny ofert w sposób naruszający uczciwą konkurencje oraz równe traktowani wykonawców. Z naruszeniem powyższych zasad będziemy mieli do czynienia m.in. w sytuacji:

1. przyznawania przez członków komisji punktacji w ramach kryteriów oceny ofert w sposób, który nie odpowiada regułom opisanym w instrukcji dla wykonawców (tak m.in. KIO 1303/18 w wyroku z dnia 20 lipca 2018 r.);
2. określenia kryterium oceny ofert, z którego już na etapie publikacji SIWZ wynika, że konkretny wykonawca otrzyma maksymalną ilość punktów w danym kryterium (tak m.in. KIO 1611/18 w wyroku z dnia 28 sierpnia 2018 r.);
3. określenie w SIWZ kryterium oceny ofert, które nie jest nakierowane na identyfikację najkorzystniejszej oferty (tak m.in. KIO 741/18 w wyroku z dnia 9 maja 2018 r.).

Podsumowując,  należy podkreślić, że zamawiający mają do dyspozycji rozbudowany, otwarty katalog kryteriów oceny ofert, które mogą stosować organizując postępowania o udzielenie zamówienia publicznego. Określając je muszą jednak pamiętać, że nie mogą być one oderwane od przedmiotu zamówienia, a także nie mogą naruszać zasady uczciwej konkurencji oraz równego traktowania wykonawców.

Autorką artykułu jest Marta Lipińska, aplikantka radcowska w GWW.